Қазақстан Ұлттық банкінің деректері бойынша, соңғы 12 айда түпкі тұтынушы үшін ақшаның «бағасына» тікелей әсер ететін пайыздық мөлшерлемелер динамикасындағы нақты үрдістерді көрсетеді.
Теңгелік несиелердің құны өсті
Нарықтағы ең елеулі өзгеріс ұлттық валютада берілген кредиттердің қымбаттауы болды. Бұл үрдіс заңды тұлғаларды да, азаматтарды да қозғады.
- Заңды тұлғалар үшін теңгедегі кредиттер бойынша орташа мөлшерлеме 2024 жылғы қарашадағы 17,4% -дан 2025 жылғы сәуірге қарай 19,0% -ға дейін өсті.
- Өсу кредиттеудің барлық мерзімдері бойынша байқалды, бұл шарттардың қатаңдануының жалпы үрдісін көрсетеді.
- Жеке тұлғалар үшін жағдай одан да сезімтал:
- теңгелік кредиттер бойынша орташа мөлшерлеме 2024 жылғы қарашадағы 18,6% -дан 2025 жылғы наурызда 21,4% -ға дейін өсті.
- Бұл азаматтардың жаңа қарыздар бойынша ай сайынғы төлемдерінен тікелей көрініс табады.
Қандай несие қымбат
- Ең жоғары ставкалар дәстүрлі түрде қысқа мерзімді тұтыну кредиттері бойынша теңгемен белгіленеді.
- 2025 жылғы наурыздағы деректер көрсеткендей, 1 айға дейінгі мерзімге қарыздар бойынша орташа мөлшерлеме жылдық 35,3% -ды құрады.
- 3 айдан 1 жылға дейінгі және 1 жылдан 5 жылға дейінгі мерзімге кредиттер де қымбаттап, наурызда тиісінше 21,9% және 25,1% жетті.
- Бұл банктер қысқа және аз қамтамасыз етілген тұтынушылық қарыздардың құнына салатын жоғары тәуекелдерді айғақтайды.
Теңгедегі кредиттер бойынша ставкалардың жалпы өсуі аясында ұзақ мерзімді заемдар салыстырмалы түрде неғұрлым қолжетімді
- Халық үшін 2025 жылғы наурыздың қорытындысы бойынша ең төменгі орташа мөлшерлеме 5 жылдан астам мерзімге — жылдық 15,9% кредиттер бойынша белгіленді. Бұл көрсеткіш едәуір дәрежеде неғұрлым ұзақ мерзімі бар ипотекалық кредит беру шарттарымен айқындалады және жылжымайтын мүлік кепілімен қамтамасыз етіледі.
Валюталық кредиттер: арзан, бірақ қатерлі
- Теңгемен салыстырғанда шетел валютасындағы кредиттер бойынша мөлшерлемелер төмендеді. Заңды тұлғалар үшін олар 7,4% -дан 6,5% -ға дейін, ал жеке тұлғалар үшін — 5,3% -дан 4,8% -ға дейін төмендеді. Теориялық тұрғыдан бұл валюталық қарыздарды арзандатады, бірақ іс жүзінде олардың жалпы кредиттік портфельдегі үлесі аз. Бұл банктердің де, қарыз алушылардың да айырбас бағамының ықтимал ауытқуына байланысты елеулі валюталық тәуекелдерді өз мойнына алғысы келмеуімен түсіндіріледі.
