Қазақстан экономикасы бұрынғысынша мұнайдың әлемдік бағасына өте тәуелді. » Мұнайдың ағымдағы құлдырауы, әдетте, экономикаға бірден әсер етпейді, сіз оны бірден байқамайсыз. Себебі көлемдер қазірдің өзінде келісімшартқа қойылған және онда келісімшарттың орташа мерзімі үш айдан жарты жылға дейін созылады. Сондықтан қазіргі құлдырау бізге үш айдан кейін — жарты жылдан кейін әсер ететін болады. Қазір біз мұны экономикада тікелей сезінбейміз.
Мұнай бойынша, барреліне 75 доллар — бұл базалық сценарий, оптимистік — 85, пессимистік — 65.
Қорытындысында біз қазір пессимистік сценарийге келеміз. Өйткені, соғыс басталғаннан бері алғаш рет мұнай соншалықты қатты құлдырадыМұнай АҚШ-тың өндірісінің өсуінен емес, Трамптың тарифтерді енгізуінен құлдырады. Тарифтер нарықты тежейді, нарық экономиканы тежейді. Экономика өспеген кезде мұнайға деген сұраныс төмендейді. Мұндай көрсеткіштер кезінде мұнайға деген нарықтық сұраныстың төмендеп, оның бағасының төмендеуі қисынды. Біз үшін бұл, әрине, жақсы емес, өйткені біз оған тәуелдіміз.
Мұнай күрт арзандап кетсе экономика қандай жағдайлармен бет-бет қалады деген сауалдың жауабы бәріміз үшін маңызды.
Қазақстандық сарапшы Расул Рысмамбетовтың айтуынша, алдағы онжылдықтарда мұнай бағасы 15-20 долларға дейін төмендеуі мүмкін. Бұл баға, оның айтуынша бізге жаңалық емес. Мұнайдың 100 доллар боған кезін де, 20 доллар болған кезін де бастан кешіргенбіз. 15 б долларға дейін төмендеуі мүмкін. Себебі электр көліктері нарығының қарқынды өсуі және нарықта сатылатын барлық мұнайдың 40% жуығын тұтынатын іштен жану қозғалтқыштарынан бас тарту. Олардың бағалауы бойынша, егер мұнай бағасы айтарлықтай төмендесе, Қазақстанда тұтыну шамамен 40% -ға қысқаруы мүмкін.
Сарапшының айтуынша, тіпті бағаның біркелкі құлдырауы жағдайында да оның салдары қысқа мерзімді перспективада айтарлықтай болуы мүмкін. Негізгі тәуекел — Ұлттық қордың тез сарқылуы және бюджет шығыстарын жабудың мүмкін еместігі. Сарапшылар арасында мұнай бағасы кемі екі-үш жыл бойы 40-50 доллардан көтерілмесе, Ұлттық қор қаражаты екі-үш жылға ғана жетеді деген болжам бар.
Сарапшылар арасында мұнай бағасының небәрі 1 долларға төмендеуі Қазақстан үшін бір миллиард долларға жуық шығынға әкеледі деген пікір бар. Әрбір доллар — ел үшін миллиард, бюджет үшін емес, жалпы алғанда. Миллиард доллар жоғалту — өте үлкен сома, —
Чукин мұнай бағасының аздап өзгеруі де елеулі қаржылық салдарға алып келуі мүмкін деп түсіндірді.
— Бізде мұнай бағасы, мысалы, барреліне 70-тен 64 долларға дейін төмендегенде, бұл 6 долларға шамалы құлдырау сияқты көрінуі мүмкін. Бірақ Қазақстан үшін мұндай өзгерістер бір қарағанда әлдеқайда ауыр. Бұл теориялық есептеулерде көрсетілгендей, жай ғана 10% -ға төмендеу емес. Бағаның әрбір төмендеуі үлкен шығынды білдіретін қисық сызық. Бұл жерде алып тастады, сол жерде алып тастады, нәтижесінде әсері апатты болып шығады, — деп атап өтті Чукин.
Оның айтуынша, елдің резерві болып табылатын Ұлттық қор 2-3 жыл бойы шығындарды көтере алмайды.
— Біздің Ұлттық қор бұған еш кедергі келтірмейді. Бұл жерде бюджетті секвестрлеу, көп нәрсені қайта қарау керек болады. Яғни ел экономикасының моделі өзгереді. Бір жыл ішінде Қазақстан 20-30 миллиард доллар шығынға ұшырауы мүмкін. Алайда, егер жағдай бірнеше жыл қатарынан қайталанса, жалпы шығын 60-190 миллиард долларға жетуі мүмкін. Мұндай шығындар — әзіл емес, — деп атап өтті экономист.
Экономикалық жағдайға әсер ететін факторлардың бірі ретінде Чукин әлемдік экономика ережелерінің өзгеруін, әсіресе АҚШ өзінің сыртқы экономикалық саясатын өзгерте бастағаннан кейін деп санайды.
Экономист АҚШ қолданыстағы халықаралық сауда ережелерінен бас тартып, жаңа ережелер бойынша әрекет ететінін, бұл басқа елдерді шатастырып отырғанын атап өтті.
«Енді қалған ойыншылар шешім қабылдауы керек: біз жаңа ережелерді қабылдаймыз немесе АҚШ-ты ескі ереже бойынша ойнауға мәжбүрлейміз. АҚШ-қа қарсы тұра алатын жалғыз күш — ЕО. Бірақ Еуроодақтың проблемасы — бұл бір-бірімен келісе алмайтын 27 ел» -дейді ол.
