Ұлттық экономика министрлігі Шағын және орта бизнесті (ШОБ) мемлекеттік қолдауды талқылау барысында 2024 жылғы статистикалық деректерді ұсынды.
Бұл белгілі бір халықаралық салыстыруларды жасауға мүмкіндік береді. Атап айтқанда, ҚР ұлттық экономика вице-министрі Бауыржан Омарбеков атап өткендей, жеңілдікті қаржыландыру құралдары бұл жылы да сұранысқа ие болып отыр.
2024 жылы 17 трлн теңгеге жуық сомаға 1 мыңнан астам жоба субсидияланды. 8 млрд теңгеге 310 мың жоба бойынша кепілдік берілді. 15 мыңға жуық кәсіпкер оқытудан өтіп, 135 мыңы кеңес алды.
Осылайша, 2024 жылдың қорытындысы бойынша ШОБ-ті «материалдық» қолдау шамамен 1,3 трлн теңгені құрады. 2024 жылға ҚР ЖІӨ мөлшері 135,3 трлн. теңге. бұл ЖІӨ-нің 1% -ына баламалы. Кәсіпкерлік бастаманы қамту бөлігінде 25 мыңға жуық жоба/кәсіпкер туралы айтуға болады. Алайда, жұмыс істеп тұрған ШОБ субъектілерінің 2,07 млн бірлігі 2025 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша тек 1,2% -ды құрайды.
Бұл көрсеткіштерді әлемнің басқа елдерімен салыстырсақ ХВҚ деректеріне сәйкес, Covid 19 жағдайында дамыған экономикаларда кредиттік қолдаудың жалпы көлемі орташа алғанда ЖІӨ-нің шамамен 10%. Италия, Германия және Жапонияда ЖІӨ-нің шамамен 30%. Кредиттер бойынша кепілдіктер жағдайында шығыстар АҚШ пен Жапонияда ЖІӨ-нің шамамен 3%. Ұлыбританияда он есе төмен. Осыған орай, 2024 жылы ҚР-да бизнесті мемлекеттік қолдау көлемі өте қарапайым 10 есе төмен.
Дамыған елдер көрсеткішінен біршама аз.Кепілдіктер бөлігінде алшақтық 1,5-тен 15 есеге дейін құрайды. Жалпы әлем бойынша «ковидтік дағдарыс» басталғанға дейін, Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша, мемлекеттік кепілдіктегі мемлекеттік шығыстар ЖІӨ-нің 0,11% -ын құрап, ШОБ-тың 1,6% -ын қамтыды.
Мысалы, ҚР-дағы ШОБ үшін мемлекеттік кепілдіктер шығыстарының сомасы бойынша көрсеткіштер орташа әлемдік мәндерден екі есе жоғары. ШОБ субъектілерінің санын қамту бойынша жалпы әлемдік мәндерден шамамен ¼ төмен. Әрине, әлемде 200-ге жуық ел бар және олар өте әртүрлі:
Малайзия мен Тайвань сияқты неғұрлым дамыған елдерге қарасақ, онда қамту көрсеткіші ҚР мәнінен 7-9 есе жоғары.
Жапония немесе Оңтүстік Корея жағдайында алшақтық шамамен 30 есе. Айта кету керек, несиелер бойынша кепілдіктер беру арқылы бизнесті қолдауға жұмсалатын мемлекеттік шығындар мемлекеттік кепілдіктер үлгісі бойынша ковидке дейінгі шығыстардан едәуір жоғары болуы мүмкін.
ЖІӨ-нің 0,2% көлемінде берілген мемлекеттік кепілдіктер бойынша ҚР көрсеткіштері ЕАӨА елдері бойынша пандемияға дейінгі деңгейден 3,5 есе төмен пандемиядан кейінгі кезеңдегі көмек деңгейінен 5 есе және дағдарыс кезеңінде 7 есе артық.
Мұның бәрі қазақ экономикасында өсуге мүмкіндік барын көрсетеді. Мәселе сол мүмкіндікті қалай пайлана білетінімізге байланысты.
Оның үстіне, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Еуропадағы ірі соғыс және Америка Құрама Штаттарының сауда соғыстарын жариялауы аясында көптеген елдерге, оның үстіне өздерінің дәстүрлі одақтастарына да несиелер бойынша мемлекеттік кепілдіктер бизнес тарапынан өте қажет болуы әбден мүмкін.
