Салық реформасының қажеттілігі сезілген сайын күні бүгінге дейін қолданыста болған жүйенің көлеңкелі табысқа жол ашатын тетіктері де су бетіне қалқып шыға бастады. Қаржы министрі Мәди Такиев бүгін үкіметте болған жиында Қазақстанда 2,3 млн салық төлеушінің тек 8% немесе 137 мыңы ғана ҚҚС төлеп келгенін айтты. 81% -ға жуығы 3% ставкамен оңайлатылған декларация бойынша арнайы салық режимінде (СНР) жұмыс істейді. Олардың 85% -ы жылына 15 млн теңгеге дейін табысқа ие.
Қаржы министрі кәсіпкерлердің мұндай соманы табатынын түсіну үшін СНР қолданатын компаниялардың жалпы белгіленген режимде жұмыс істейтіндермен өзара есеп айырысуына талдау жасады. Соңғы жылы олардың арасындағы өзара есеп айырысу екі есеге — 5-тен 10 трлн теңгеге дейін өсіп кеткен. «Бұл ретте 16 трлн теңгенің жалпы айналымынан арнайы салық режимдері бойынша жалпы белгіленген режиммен өзара есеп айырысу 10 трлн теңгені құрайды. Яғни, жүздеген миллиард теңге таба отырып, салық төлеушілер шамалы салықтар төлейді», деп деп хабарлады Тақиев.
ҚҚС төлемеу үшін компаниялар мынадай схемаларды пайдаланыпты
• компания тауарды сатып алады және оны өзіндік құны бойынша арнайы салық режимін қолданатын басқа фирмаға қайта сатады. Нәтижесінде бірінші компания шығынды көрсетіп, салық төлемейді, ал екіншісі жеңілдікті шарттарды пайдалана отырып, ҚҚС төлеуден жалтарады;
• мейрамханада жеке компаниялар ретінде бар, ас үй және караоке безендіріледі, ал қонақ үйлерде әр қабат әр түрлі ЖК-ға тиесілі. Олардың біреуінің табысы 78 млн теңгеден асса, компания қызметін тоқтатады, оның орнына басқа заңды тұлға келеді. Бұл ҚҚС төлеуден жалтарып кетуіне жол ашқан.
Өз қызметкерлері үшін салық төлемеу үшін компаниялар оларды штаттан шығарып, ЖК ретінде тіркейді.
Яғни, қызметкерлер өз жұмыс берушілеріне жеке тұлға ретінде емес, кәсіпкерлер ретінде қызмет көрсетеді. «Сәйкесінше, еңбекақы қорына салық төлемдері азаяды, жұмыс берушіден әлеуметтік жауапкершілік алынады, одан әрі оны кәсіпкер көтереді», — деп баяндады Мәди Такиев.
Бизнестің бөлшектенуімен күресу үшін Қаржы министрлігі:
• бизнесті бөлшектеудің заңнамалық өлшемін енгізу;
• нысанның салық дауларының мәнінен басым болу қағидатын енгізу;
• осындай фактілерді бақылау және дәлелдеу әдістерін енгізу;
• ЖК үшін қызмет түрлерін шектеу керек деп отыр.
