Бұл әрекет қаржы айналымын басы артық қаржыдан тазалаудан басталмақ: ҰБ бірінші кезекте валюталық операциялар арқылы нарықтағы артық 1,7 трлн теңге «жұтып қойды.
Қазақстанның 2025 жылғы тамыздағы ақша массасы туралы деректер қазіргі кезде жоқ, өйткені соңғы қол жетімді статистикалық деректер 2025 жылғы шілдеге жатады, Trading Economics ақпараты бойынша M0 ақша массасы 4 796 892 млн теңгені, M1 — 11 072 599 млн теңгені, ал M3 — 47 189 297 млн теңгені құрады.
ҰБ төрағасы Тимур Сүлейменовтың есебінше, ең төменгі резервтік талапты көбейту арқылы да айналымнан 3 трлн теңгені шығарған.
«Ең төменгі резервтік талаптар да көтеріліп жатыр. Ол шамамен 3 трлн теңгені айналымнан шығарып, ақша-кредит саясаты құралдары бойынша шығынды азайтуға, ақша базасын қысқартуға және дезинфляциялық әсерді күшейтуге мүмкіндік береді», – деді ол есебінде.
Сарапшылар елдегі ақша массасының өзгергенін дұрыс көріп отыр. Биыл қаңтарда ақша массасы 44,7 трлн теңге болса, бір айдан соң бұл көрсеткіш 975,9 млрд теңгеге немесе 2,1%-ға азайған. Сарапшылардың айтуынша, елде ақша массасы Ұлттық банк пен екінші деңгейлі банктердің баланстық шоттарын шоғырландыру негізінде анықталады.
Ұзақмерзімді болашақта ақша агрегаттарының өсуі экономиканың қызып кетуіне және ақша-кредит саясатының қатаюына алып келуі мүмкін екені осыған дейін айтылған. ІЖӨ-мен бірге инфляция да өсе бастағанын сарапшылар ашық айтып жүр. Мысалы, 2025 жылдың қаңтар айында ақша массасының өсу жылдамдығы өнім шығарудың өсу қарқынынан 10 есеге озып кетті. Биыл Ұлттық банктің кәсіби біліктілігіне үлкен сын болғалы тұр. Үкімет бюджеттік мекеменің қызметкерлерінің айлығы инфляция деңгейімен теңестірелетінін айтып жатыр. елдегі нарықтағы ақша массасы 1 000 теңге болса, ал өндірілетін тауарлар көлемі 1 000 дана болса, онда тауардың орташа бағасы 100 теңге болады. Егер тауар өндірісі бұрынғы деңгейде қалып, Орталық банк айналымға қосымша 200 теңге шығарса, онда әр тауардың әділ бағасы 100 емес, 120 болады. Нәтижесінде, әрбір теңгенің сатып алу қабілеті қосымша ақша шығарумен бірге азаяды.
11 тамызда Ұлттық Банк екінші деңгейлі банктердегі ең төмен резервтік талаптарға (ЕТРТ) қатысты жаңа өзгеріс енгізді. Енді теңгедегі міндеттемелер бойынша ЕТРТ – 3,5% және 5%, валюталық міндеттемелер бойынша – 10% және 15% деп белгіленді. Бұл шара «қаржы нарғының мүддесі және инфляцияны тезірек тұрақтандыру үшін» қажет деп түсіндірген еді Ұлттық Банк басшысы.
Finance.kz Telegram-арнасында атап өткендей, елдегі ақша массасының ұлғаюы мен инфляцияның өсуінің себебі қатаң ақша-кредит саясаты болып табылады.
«Шын мәнінде ақша базасының өсуіне жоғары базалық мөлшерлеме қатты қысым көрсетеді.
Мемлекеттік қарыз бойынша сыйақылар Ұлттық банк пен Қаржы министрлігінің қалтасынан төленеді, бұл өсімді тудырады, ал облигациялар бойынша мөлшерлемелер өткен жылы 8-9% -дан 14-16% -ға дейін өсті «, — деп атап көрсетеді дереккөзде.
Сондай-ақ талдаушылар депозиттер бойынша өтемақылардың бір бөлігі де ақша массасына кіргенін, бұл ретте бұл қаражат эмиссиядан бөлінгенін — олар қосымша басып шығарылғанын көрсетеді.
