ҚР Қаржы министрлігінің 2025 жылғы 1 маусымдағы есебіне сәйкес Ұлттық қордағы қаржы көлемі 33,86 триллион теңгеге, бір айлық көрсеткіш 800 миллиард теңгеге дейін өсті
Ұлттық қорды толықтырудың негізгі көзі дәстүрлі түрде мұнай-газ секторынан түсетін кірістер мамыр айындағы түсімнің 99%,
Қаржылық емес сектор ұйымдарынан түсетін пайда (жергілікті бюджеттерге есептелетін салықтарды қоспағанда) 1 762 526 089,9 мың теңгені құрады. Бұл санат негізгі төлемдерді қамтиды:
- Корпорациялық табыс салығы: 456 636 498,5 мың теңге.
- Үстеме пайда салығы: 36 064 119,6 мың теңге.
- Бонустар: 391 138,9 мың теңге.
- Пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық: 512 184 085,0 мың теңге.
- Экспортқа рента салығы: 167 317 863,0 мың теңге.
- Жасалған келiсiм-шарттар бойынша өнiмдi бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесi: 502 356 415,5 мың теңге.
- Қызметін өнімді бөлу туралы келісімшарт бойынша жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының қосымша төлемі және қаржылық емес сектор ұйымдарынан алынатын жер қойнауын пайдалануға арналған баламалы салық: 87 575 369,4 мың теңге.
- Қаржылық емес сектор ұйымдары жүзеге асыратын операциялардан түсетін басқа да түсімдер (жергілікті бюджеттерге есептелетін түсімдерді қоспағанда): 10 690 024,2 мың теңге (айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, залалды өтеу).
- Қаржылық емес сектор ұйымдарынан түсетін басқа да салықтық емес түсімдер: 1 034 055,6 мың теңге.
- Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсетін түсімдер: 1 084 179,4 мың теңге.
- Республикалық меншікті жекешелендіруден түсетін түсімдер: 503 107,3 мың теңге.
Ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың және олардың еншілес, тәуелді және олармен үлестес болып табылатын өзге де заңды тұлғалардың активтерінің қаражатын бәсекелес ортаға беруден түсетін түсімдер: Қорды басқарудан түсетін инвестициялық кірістерді (500 000,0 мың теңге) және республикалық бюджеттен кепілдендірілген трансфертті қайтаруды қамтиды.
- Кепілдендірілген трансферттер: 2 трлн теңге. Бұл бюджеттiк тұрақтылықты қамтамасыз етудегi Қордың рөлiн атап көрсететiн маңызды шығыс бабы.
- Нысаналы трансферттер: нақты мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларға бағытталатын 620 млрд теңге.
- Қорды басқаруға және жыл сайынғы есепке алуды жүргізуге байланысты шығыстарды жабу: 18, 9255 млрд теңге.
- Валютаны сату көлемі: тұрақтандыру мен қаржыландырудың маңызды құралы
ҚР Ұлттық қоры бюджеттің теңгелік өтімділігін қамтамасыз ету үшін валюта нарығындағы операцияларға белсенді қатысады. ҚР Ұлттық банкінің хабарлауынша, үкіметтің алдын ала болжамды өтінімдері бойынша республикалық бюджетке трансферттер бөлуге Ұлттық банк маусым айында Ұлттық қордан 700-800 млн доллар көлемінде валюта сатады деп күтілуде.
Сондай-ақ, Ұлттық банк мамыр айында валюталық интервенция жүргізбегені, ал квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық түсімнің бір бөлігін міндетті түрде сату жөніндегі норма шеңберінде валюталық түсімді сату көлемі шамамен 356 млн долларды құрағаны атап өтілді.
Сарапшылар ескертеді
ҚҚҚ талдаушылары жалпы алғанда, ауқымды қарыз алу жоспарлары (8,3 трлн теңге) кезінде өсіп келе жатқан борыштық жүктеме, әсіресе базалық мөлшерлеменің ұлғаюы және мемлекеттік бағалы қағаздардан түсетін кірістерге салық салу аясында қарыз алу құнының өсуі жағдайында қосымша фискалдық тәуекелдер туғызатынын баса айтады.
Ағымдағы жылы Қазақстанның мемлекеттік қарызы 37,2 трлн теңгеге дейін немесе ЖІӨ-ге қатысты 24,7% -ға дейін өсуі мүмкін
Осылайша, бұл көрсеткіш халықаралық өлшемдер бойынша қалыпты деңгейде қалып отырғанына қарамастан, оған қызмет көрсету құны әлеуметтік және инвестициялық шығыстарға арналған кеңістікті шектей отырып, бюджет жүйесі үшін пропорционалды емес жоғары болып қалуда, деп түсіндіріледі шолуда. Сарапшылардың пайымдауынша, мұндай жағдайда бюджеттік ережелерге (шығыстар үшін бағдар: жылына 8% -дан артық емес, яғни 10 жыл ішіндегі ЖІӨ-нің орташа мәнін 3% -дан аспай, инфляция бойынша 5% -дық мақсатты ескере отырып), ағымдағы шығындардың тиімділігін арттыру, көлеңкелі экономиканы одан әрі қысқарту арқылы кіріс базасын әртараптандыру бойынша белсенді жұмыс жүргізу, мемлекеттік активтер мен міндеттемелерді сапалы басқаруды қамтамасыз ету, инвесторлар үшін тартымды жекелеген мемлекеттік активтерді жекешелендіруді жеделдету.
Осының бәрі фискалдық тәуекелдерді төмендетуге және орта мерзімді көкжиекте неғұрлым теңгерімді және орнықты экономикалық өсу үшін жағдай жасауға мүмкіндік береді, деп түйіндеді ҚҚҚ-да.
