Бүгін үкімет қабырғасында үкімет пен ЕДБ басшылары арасындағы теке-тірес бизнестің пайдасына шешілетінге ұқсайды.
Halyk Bank басқармасының төрайымы Үміт Шаяхметова мемлекет ірі бизнесті несиелендіретін банктерге салық жеңілдіктерін беруі тиіс екенін айтты. Оның айтуынша, бұл сегмент банктер үшін бөлшек кредиттеумен салыстырғанда тартымды емес. «Бизнес-қарыз экономикасы бүгінде ЕДБ үшін жеке тұлғаларды несиелендірумен салыстырғанда тартымды емес. Осыған байланысты ЕДБ үшін салық салу бойынша бизнес-қарыздар бойынша жеңілдіктерді қарастыруды ұсынамыз. Бірақ бұл мәселе қазірдің өзінде парламентте талқылануда», деді ол үкімет отырысында.
Шаяхметова сондай-ақ Қазақстанда шағын және орта бизнесті дамытудың маңызды жолдарының бірі ретінде ірі кәсіпорындар мен мемлекеттік корпорациялармен жасалған келісімшарттарды көріп отырғанын хабарлады. Мысалы, 2024 жылы «Самұрық-Қазынаның» сатып алулары шамамен 10 трлн теңгені құрады. Оның айтуынша, бұл салада шағын және шағын бизнес үшін мұндай келісімшарттардың орындалуын қолдау құралы факторинг (дебиторлық берешекті сатып алу бойынша қызмет) болуы мүмкін. «Бірақ Қазақстанда қалыптасқан іскерлік тәжірибе бұл құралдың өрістеуіне мүмкіндік бермейді. Ірі кәсіпорындар ШОБ кәсіпорындары осы келісімшарттарға факторинг тартуы үшін сатып алу процесін өзгертуді қаламайды. Halyk осы өнімді дамытуға және үкіметтің осы бастамасының қолдауымен жалпыұлттық факторингтік платформа құруға қатысуға дайын», деді банк басшысы.
Бизнесті несиелендірудің тағы бір өсу нүктесі лизинг болуы мүмкін, алайда бүгінде бұл нарықтың 90% ЕДБ үшін бәсекелес емес мөлшерлемелері бар даму институттарының бақылауында
Сондықтан Шаяхметова Қазақстанда лизинг туралы қазіргі заманғы заңның қабылдануын лизинг өсімінің маңызды факторы деп санайды. «Лизингтік ұйымдар лизинг беру туралы шешім қабылдау кезінде кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалаудан лизинг нысанасының өтімділігіне назар аудара алар еді, бұл лизинг беру туралы оң шешімдердің деңгейін едәуір арттырып, шешім қабылдау жылдамдығын едәуір қысқартар еді», — деп атап өтті ол.
Өз кезегінде премьер-министр Олжас Бектенов осы ұсыныстарды пысықтауға уәде берді.
Бектенов үкімет Halyk Bank әлеуетін іске қосуы тиіс деп есептейді. Оның айтуынша, экономиканың нақты секторын қаржыландыру серпінді экономикалық өсімнің шешуші факторы болады.
Премьер мемлекеттік даму институттары негізінен жобаларды дербес қаржыландырған жағдайда, мемлекеттік қаржы институттары мен екінші деңгейдегі банктер арасында бәсекелестік бар екенін атап өтті. Бұл банктердің нақты секторды кредиттеуге мүдделілігін төмендетеді.
«Екінші деңгейлі банктер экономиканың нақты секторын қаржыландыруда маңызды рөл атқаруы тиіс. Мемлекет басшысы үкіметтің кеңейтілген отырысында дәл осы туралы айтты. Үкімет тарапынан ағымдағы жылы экономиканың нақты секторындағы жобаларды уақтылы қаржыландыру бойынша жағдайларды қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шаралар қабылданатын болады» деді Бектенов.
Оның пікірінше, ЕДБ нақты секторды қаржыландыруға белсенді түрде қатысу керек. Мемлекет субсидиялау, кепілдік беру және қайта қаржыландыру құралдарын қамтамасыз етуге дайын, бірақ банктерден тек сауда және тұтынушылық кредит беру саласында ғана емес, өнеркәсіптік инфрақұрылымдық жобалармен жұмыс істеуге дайындық талап етіледі.
экономикадағы мемлекеттің үлесі азайса, жеке банктер бизнесті қаржыландыруға дайын
Әзірге ЕДБ-тің бизнес үшін қандай несие жеңілдіктерін ұсынатыны белгісіз. Сарапшылардың айтуынша, ЕДБ салық жеңілдіктері кезінде де бизнеске қол жетімді несие ұсына алмаған. Мемлекеттің «бизнеске несие беріңдер» уәжіне олар « біздегі ақшаның бәрі салымшыларға тиесілі, оны экономикаға сала алмаймыз» деп келген.
Мысалы, қаржыгер Ілияс Исаевтың айтуынша, банктер экономикаға расында да көмектесе алатынын, алайда Ұлттық банк үкімет шешімдеріне тәуелді екенін атап өтеді. Мемлекет жеке секторға белгілі бір шарттармен өз міндеттемелерін бермейінше жағдай өзгермейді. Егер осы мәселелер реттелсе, экономикадағы мемлекеттің үлесі азайса, жеке банктер бизнесті қаржыландыруға дайын.
Исаевтың айтуынша, бизнес пен ЕДБ арасында ара ағайын болуы нарық заңына қайшы. ЕДБ бизнесті қаржыландыруга мәжбүрлі емес, өзі мүдделі болғанда ғана нарық алға жылжиды.
