Энергетика министрлігі 2029 жылға дейін жаңа 6,6 ГВт қуатты іске қосу бойынша 68 жобаны іске асыруды жоспарлап отыр. Бұл туралы Үкімет отырысында ҚР энергетика министрі Ерлан Ақкенженов мәлімдеді.
2029 жылы экономиканың электр энергиясына деген барлық қажеттілігін жабу күтілуде және Қазақстанның энергия жүйесіндегі профицитті қамтамасыз етеді, бұл елдің экспорттық әлеуетін арттыруға мүмкіндік береді», — деді Ақкенженов.
Оның айтуынша, 2025 жылы 621 МВт-тан астам, оның ішінде 166 МВт дәстүрлі және жалпы қуаты 455 МВт жаңартылатын энергия көздерінің (ЖЭК) тоғыз нысанын іске қосу жоспарланған. Бүгінгі таңда 370 МВт енгізілді, оның 216 МВт ЖЭК, жыл соңына дейін 251 МВт енгізіледі.
2026 жылы шамамен 2600 МВт қуатты, оның ішінде жиынтық қуаты 174 МВт ЖЭК сегіз нысанын іске қосу жоспарланып отыр.
2027 жылы қуаттылығы 1500 МВт, оның ішінде қуаттылығы 573 МВт ЖЭК 13 нысанын іске қосу жоспарланып отыр.
2028 жылы 2000 МВт-тан астам қуатты, оның ішінде жиынтық қуаты 245 МВт болатын жаңартылатын энергия көздерінің үш объектісін іске қосу жоспарланып отыр.
Қазақстанның энергетикалық тәуелсiздiгi толық өзiн-өзi қамтамасыз етуге көшу кезеңiнде тұр, өйткенi ел табиғи ресурстардың бай қорларына ие, бiрақ электр энергиясының тапшылығымен және импортқа тәуелдiлiкпен бетпе-бет келедi. Қазақстан 2027 жылға қарай баламалы және атом энергетикасын дамытуға жұмсай отырып, электр энергиясының профицитіне қол жеткізуді жоспарлап отыр.
Назардағы жағдай
• Бай ресурстар: Қазақстан мұнай, газ, көмір және уранның ірі қорларының арқасында энергетикалық держава болып табылады.
• Электр энергиясының тапшылығы: Ресурстық базаға қарамастан, ел электр энергиясының тапшылығын бастан кешіруде, бұл Ресей мен басқа да елдерден импорттауға әкеледі.
• Тұтынудың өсуі: Елде энергия тұтыну ұлғаюда.
Тәуелсіздікке қол жеткізу жөніндегі жоспарлар
• Мақсаты — 2027 жыл: Қазақстан 2027 жылға қарай энергетика саласындағы тапшылықты еңсеріп, өзін-өзі қамтамасыз ететін мемлекет болуға ниетті.
• Баламалы энергетиканы дамыту: Ел «жасыл» энергетиканы мұнайға тәуелділікті азайту үшін өзінің экономикалық стратегиясының маңызды бөлігі ретінде қарастырады.
• Атом энергетикасын дамыту: Ұзақ мерзімді перспективада электр энергиясын тұрақты өндіруді қамтамасыз ету үшін перспективалық шешім ретінде қарастырылады.
• Ынтымақтастықты нығайту: Жасыл технологиялар саласындағы халықаралық ынтымақтастықты нығайту және энергия жүйесінің тұрақтылығын арттыру стратегияның бір бөлігі болып табылады.
Қазір
Сарапшылар Қазақстанда 2025 жылы, әсіресе жылдың соңына қарай 5,7 млрд кВтс жетуі мүмкін күзгі-қысқы кезеңде электр энергиясының айтарлықтай тапшылығын болжап отыр. Бұл тапшылық Ресей мен Өзбекстаннан келетін импорт есебінен жабылатын болады. Тапшылықтың негізгі себебі — электр энергиясын тұтынудың өсуі және ескірген инфрақұрылым, оның тозуы көптеген электр станциялары үшін 70-90% -ды құрайды.
Электр энергиясы тапшылығының болжамы
• 2025 жылдың соңына қарай жалпы тапшылық: 5,7 млрд кВтс деңгейінде болжануда.
• 2025-2026 жж. күзгі-қысқы кезеңдегі тапшылық: ай сайын 125-тен 330 млн кВтс-қа дейінгі тапшылықпен 1 млрд кВтс-қа дейін жетуі мүмкін.
• Себеп: Электр энергиясын тұтынуды арттыру (2024 жылы 6% -ға, елдің оңтүстігінде 12% -ға) және генерацияның жаңа қуаттарын іске қосу жөніндегі болжамдарды қайта қарау, бұл генерацияның күтілетін көлемінің төмендеуіне алып келді.
Тапшылық қалай жабылады
• Электр энергиясының импорты: Тапшылықты Ресей мен Өзбекстаннан келетін импорт есебінен жабу жоспарланып отыр.
• Жауапкершілік: Қазақстанның бірыңғай электр энергетикалық жүйесін (KEGOC) басқару жүйесі тапшылықты жабуға жауап береді.
Қиындататын факторлар
• Инфрақұрылымның тозуы: Елдегі электр станцияларының үштен бірінен астамы 70-90% -ға тозған, бұл олардың жұмысын қиындатады және жалпы электр энергиясын өндіруді төмендетеді.
KEGOC 2025-2026 жылдардың күзгі-қысқы кезеңінде Қазақстан 1 млрд кВтсағ дейін немесе қыс айларында 330 млн кВтсағ дейін электр энергиясының жиынтық тапшылығына тап болады деп болжап отыр. Бұл көлемді ел Ресей мен Өзбекстаннан келетін импортпен жабуды жоспарлап отыр. Алайда Энергетика министрлігі жанындағы қоғамдық кеңесте (ҚК) дүрлігуге себеп жоқ деп сендіреді.
Қазақстанда жарық өшпейді қараңғы болып қаолмай
ҚС төрағасы Жақып Хайрушевтің айтуынша, жүйе тұрақты жұмыс істеп тұр және «халық үшін ешқандай желкенді өшіру жоспарланбайды». Ол өткен жылдармен салыстырғанда энергия тұтыну балансы алдын ала бақыланатынын атап өтті.
«Тапшылықтың бір бөлігі Ресей мен Өзбекстаннан келетін импорт есебінен, ал бір бөлігі тұтыну режимін оңтайландыру есебінен жабылатын болады», — деді Хайрушев.
Үнемдеу бүкіл жүйеге көмектеседі
Сарапшының айтуынша, шам мен сіріңке сақтаудың қажеті жоқ. Қатардағы тұтынушылар үшін қауіп-қатер жоқ. Алайда электрді саналы және үнемді пайдалану шын мәнінде бүкіл энергия жүйесіне көмектеседі.
Перспектива: жаңғырту және АЭС
Сарапшының пікірінше, атом станциясының құрылысы Қазақстанның энергетикалық тұрақтылығының негізгі факторына айналады, бірақ тапшылықтың өзі бірден шешілмейді. Оны іске қосқанға дейін өтпелі кезеңнен өту керек — ЖЭО-ны жаңғырту, маневрлік қуаттарды іске қосу, энергия жинақтаушылар мен «ақылды» желілерді дамыту.
