Ішкі нарықтағы азық-түлік бағасына әсер ететін фактор жетеді. Үкіметтің назары делдалдар сияқты жеткізу тізбегіндегі аралық буындар өнімнің түпкілікті бағасын әсер ететінін айтып жатыр.
Үкімет не дейді
Қазақстанда әлеуметтік маңызы бар өнімдерді (СҚП) өнімсіз жеткізушілерден қалай қорғауды осы тетіктен бастасақ деп отыр.
Бұл туралы Сауда және интеграция министрлігінен хабарлады.
Ведомствода түсіндіріп өткендей, елде аталған тауарлардың шарадан тыс қымбаттамауы үшін белсенді шаралар қабылдануда.
- Жыл басынан бері 7,8 мың баға белгілеу тізбегі талданды және елдің сауда, салық және монополияға қарсы заңнамасын бұзушылықтардың 764 тәуекелі анықталды.
- Оның ішінде сауда үстемесінің мөлшерін сақтамау (15% -дан аспайды), өнімсіз делдалдар. Оларға қатысты шаралар қабылданады.
Бұдан басқа, 2025 жылы жергілікті атқарушы органдар өңірлік комиссиялардың 690 отырысын өткізді, олар 2,2 мың өнімсіз делдалдарды және сауда үстемесін асырып жіберу фактілерін анықтады.
Осы кезеңде министрліктің аумақтық департаменттері СҚТП-ға бағаның шектен шығып кетпеуі үшін 2 мыңнан астам әкімшілік қаулы шығарды, оның 880 — 3,7 млн теңге айыппұл. Сондай-ақ 1,1 мың ескерту жасалды.
Одан әрі бұзушылықтардың алдын алу үшін қатысушылармен түсіндіру сұхбаттары өткізіледі.
Сонымен қатар ішкі сауда ережелеріне өнімді емес делдалдарды жеткізулер тізбегінен және СЗТП бағасын белгілеуден алып тастайтын нормалар енгізіледі. Өзгерістер көтерме жеткізушілерге қойылатын нақты талаптарды белгілейді. Олар логистикаға, сақтауға, орауға, коммуналдық қызметтерге ақы төлеуге және импортқа байланысты қосылған құны бар тауарды өткізетін заңды тұлғалар ретінде айқындалады. Осылайша, тауар айналымына нақты үлес қоспайтын, бірақ үстеме бағаны қалыптастыратын қатысушылар шығарылады.
Бұйрық жобасы талқылануда. Бұл ретте Сауда министрлігі аталған нормаларды енгізу тұтынушы үшін түпкілікті бағаны төмендетуге мүмкіндік береді деп күтеді. Бұл жеткізу тізбегіндегі буындардың азаюына байланысты. Сондай-ақ алыпсатарлық операциялар мен жалған қайта сатулардың алдын алынады. Бақылау жеңілдейді, ал адал ниетті қатысушылар көбейеді.
Тәуелсіз сарапшылардың айтуынша, тұтыну бағаларын т реттеуді пайдаланудың орнына жеке тізбектегі маржаның елеулі үлесінің себептерін анықтай отырып, бағаларды қалыптастыру тізбегін толық қадағалау қажеттігін айтады. Кәсіпкер , талдаушы Олжас Мамадәлінің пікірі осындайү
Сондықтан ол:
• жеткізу процесіндегі «әлсіз тұстарды» анықтай отырып, зауыттан дүкенге дейін барлық тізбекті зерделеу;
• бірқатар тауарлар бойынша импорттық тәуелділікті төмендету — бұл үшін жергілікті өндірісті дамыту қажет;
• маржаның онлайн-мониторингін енгізу — яғни дүкен сөрелеріне орналастыру кезеңіне дейін бағаның «жолын», қалай және қанша өсетінін қадағалау;
• бағаны қатаң бақылауды басқа шаралармен ауыстыру — мысалы, өндірушілерді салықтық жеңілдіктермен, субсидиялармен және логистиканы дамытумен қолдау.
Басқаша айтқанда, бағаның жоғарылығымен тиімді күресу үшін оларды дүкендерде шектеп қоймай, мәселеге көзқарасты өзгерту керек — өндірушілерден бастап көтерме саудаға дейінгі барлық жеткізу тізбегін реформалау және талдау талап етіледі.
