Енді агросубсидиядан дәмелі фермер оның тиімділігін мемлекет алдында дәлелдеу керек. Бұл туралы жоғары аудиторлық палатаның баспасөз хабарлайды.
Бұған дейін
Қазақстанда заңнамалық деңгейде аграрлық субсидия алушылар үшін қарсы міндеттемелер бекітілді. Енді фермерлерге оларға бөлінген бюджет ақшасы үшін есеп беруге тура келеді.
Өткен жылдың желтоқсанында жоғары аудиторлық палата ауыл шаруашылығын субсидиялауға бөлінген бюджет қаражаты қаншалықты тиімді пайдаланылатынын бағалау үшін мемлекеттік аудитті аяқтады. Нәтижесінде елімізде субсидия алушылардың «қарсы міндеттемесі» ұғымы ресми түрде бекітілді.
«Қазақстанда заңнамалық деңгейде аграрлық субсидия алушылар үшін қарсы міндеттемелер бекітілді. Енді фермерлер мен ауыл шаруашылығы компаниялары оларға салынған мемлекеттік ақшаның тиімділігін дәлелдеуге міндетті болады. Мысалы, өндірістің өсуі, жұмыс орындарын құру немесе өнімділікті арттыру арқылы. Нәтижесінде, бұл субсидиялардың мақсатты пайдаланылуын бақылауды күшейтуге және олардың нәтижелілігін арттыруға көмектеседі «, — деп хабарлайды жоғары аудиторлық палата..
Палата түсіндіріп өткендей, өткен жылдың желтоқсанында ДПӘ ауыл шаруашылығын субсидиялауға бөлінген бюджет қаражаты қаншалықты тиімді пайдаланылатынын бағалау үшін мемлекеттік аудитті аяқтады. Тексеру қорытындысы бойынша үкіметке заңнамаға өзгерістер енгізу және субсидия алушылардың «қарсы міндеттемесі» ұғымын ресми бекіту ұсынылды.
«Бұл олардың агросектордағы жауапкершілігі мен мемлекеттік қолдаудың ашықтығын арттыру үшін маңызды қадам. Нәтижесінде, 2025 жылғы 12 маусымдағы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне акваөсіру, агроөнеркәсіптік кешен, электр энергетикасы және жекелеген орталық мемлекеттік органдардың функцияларын қайта бөлу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңына қажетті түзетулер қабылданды «, — деп атап өтті Жоғары аудиторлық палата.
Естеріңізге сала кетейік, мәжілістегі пленарлық отырыс барысында Жоғары аудиторлық палатаның төрағасы Әлихан Смайылов Қазақстанда субсидия алушылардың қарсы міндеттемелерді орындауы нашар бақылауда екенін айтқан болатын. Оның пікірінше, АӨК субсидиялау жүйесі жетілдірілмеген.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев субсидиялау көлемі барлық рекордтарды бұзып отырғанын, ал өнімнің бағасы көп болмайтынын мәлімдеді. Сонымен қатар, ұзақ уақыт бойы әр түрлі өңірлердің фермерлері субсидиялау ережелеріне шағымданып, оларды бірнеше рет өзгертіп, тәртіп бұзушылар қатарына қойды. Ал бұл жерде осы саладағы әшкерелермен бірге антикор келді. Ауыл шаруашылығы министрлігінде субсидиялау тетіктерін жетілдіру бойынша жұмыс жүргізіліп жатқанын мәлімдеді.
Сарапшылар не дейді
Қазақстан үкіметінің экономиканы субсидиялауы инфляцияның өсу себептерінің бірі болып табылады. Мұндай пікірді жақында экономист Ғалым Құсайынов айтты. Ол субсидиялар мен түрлі мемлекеттік бағдарламалар түріндегі жасанды қолдау инфляцияны ынталандыратынын атап өтті.
Сарапшы алдымен Ұлттық банктің базалық мөлшерлемесі қалай жұмыс істеуі керектігін түсіндірді: оны инфляцияны ұстап тұру керек болғанда көтереді. Алайда Қазақстанда парадоксалды жағдай байқалады: мөлшерлеме 9,25% -ға жетті, ал инфляция тоқтамақ емес.
Хұсайыновтың пікірінше, базалық мөлшерлеме оған жүктелген міндетті субсидиялар мен белгілі бір салаларды қолдаудың көптеген мемлекеттік бағдарламалары салдарынан орындай алмайды.
«Қорытынды бір: көптеген бағдарламалар бойынша нақты мөлшерлеме базалық мөлшерлемеге қарағанда төмен, демек бұл құрал толық көлемде жұмыс істемейді», — деп түйіндеді экономист.
Кейбіреулеріндегі үлкен көлемдегі ынталандыру шаралар экономика үшін пайдасы күмәнді
Мемлекеттің күн сайын жаңасын ойлап табуы дұрыс емес, сондықтан бизнеске болашақта болжау өте қиын. Айталық, бүгін кәсіпкерлер субсидиялар негізінде бизнес-жоспар құрды, ал ертең жоспар жабылса, онда барлығына үлкен проблемалар туындайды «, — деді сарапшы
Сарапшылар өмірге қабілетсіз нәрсенің бәрі қажет емес, экономиканы жасанды түрде қолдаудың қажеті жоқ деп есептейді.
Сарапшы Бейсенбек Зиябековтың айтуынша, мемлекеттік қолдауға қарамастан, нарықта жұмыс істей алатын өміршең бағыттар бар. Демек оларды қолды шешу үшін реттеу тетіктері арқылы кеңейту қажет.
Зиябеков айтып өткендей, барлық мемлекеттік қолдауды бағалау үшін тәуелсіз сарапшыларды тарта отырып аудит жүргізу керек. Содан кейін қорытынды жасап, не дамыту керектігін және тәбетті қайда өлшеу керектігі анықталады.
Сарапшы барлық мәселелерді шешудің бірыңғай үлгісі жоқ, ұқыпты және салмақты әрекет ету қажет деген пікір білдірді. «Біздің шенеуніктер тиімді жоспарлы экономика жүргізуге қабілетті деп ойламаймын» дейді сарапшы.
