Жұма күні, 25 шілдеде, Қазақстандағы доллар бағамы тағы да рекордтық жоғары деңгейден өтті: KASE кешкі сауда-саттығында ол бір тәулік ішінде 2,87 теңгеге көтеріліп, 544,95 теңгеге жетті. Алматы мен Астананың айырбастау пункттерінде доллар психологиялық белгіге 550 теңгеге жақындады. Kurs.kz мәліметінше, 21: 30-дағы орташа сату бағамы 548,86 теңге, сатып алу — бір доллар үшін 545,29 теңге болды. Астанада осы уақытта барлық дерлік пункттер 549 теңгеден «жасыл» сатып алуды ұсынды.
«Неге теңге бағамы өзгеруде? Бұған кім әсер етеді — нарық, мемлекет немесе Ұлттық банк? «- деген сұрақтарға Ұлттық банк басшысы Тимур Сүлейменов әлеуметтік желіде жауап берді. Оның айтуынша, теңге бағамның тұрақтылығы бүкіл экономиканың денсаулығы мен теңгеріміне тікелей байланысты. Қазір теңге бағамы сұраныс пен ұсыныстың ықпалымен валюта нарығында қалыптасады, сондай-ақ экономикадағы нарықтық үдерістердің, ішкі және сыртқы факторлардың көрінісі болып табылады.
Ұлттық банк интервенциялық саясаттан бас тарта ма?
Сарапшылар арасында интервенцияның тиімдігілігіне күмән келтіретіндердің қатары тым көбейіп кетті. Олар бұл саясат өзін -өзі ақтамағанын, ақтамайтынын айтады. Теория бойынша валюталық интервенция – ақша-несие құралдарының бірі. Оның әсері қысқа мерзімде, дене қызуын уақытша басатын аспириндік әсер етуі мүмкін. Бірақ ол қайтадан орнына келеді. Себеп көп. Біздің ұлттық валютамыз әлемдік экономикаға ықпал етіп отырған дамыған елдердің ұлттық валюталарымен тіресе алмайды. Әлемнің таңдайын қақтырып отырған ғылыми сыйымдылығы жоғары тауарымыз тағы жоқ.
Қаржыгер Ілияс Исаевтың айтуынша, Интервенция кезінде Ұлттық банктің табыс табу, пайдаға кенелу мүмкіндігі туралы пікір әртүрді. Мысалы, қажет кезде доллардың мол қорын айналымға қымбат бағаға сатып, арзан бағаға кері сатып алуы деген де пікір бар. Мұны валюталық алыпсатарлық дейміз. «Ұлттық банктің мұндай қадамға бару мүмкіндігін жоққа шығармаймыз ғой» деген пікір бар. Егер Ұлттық банк ақша массасын стерилизация жолымен тазалағысы, азайтқысы келсе, жасағысы келсе, осындай қадамдарға баруы мүмкін. Бұл да әлемдік тәжірибе. Біздің жағдайымызда бұл тәсіл де теңге бағамының тұрақталуына әсер ете алмайды.
Осы уақытқа дейін интервенциялық саясатқа ден қойып келген ҰБ төрағасы бұл сұраққа толыққанды жауап бермесе де оның нәтижесінің әлсіз болып қала беретінін меңзеді. Валюталық бағамды мемлекет белгілеген кезде бұл күрт, әкімшілік және бір сәттік девальвацияға әкелді».
Одан кейін Сүлейменов «бағам неге қысым астында» деген түсініктемеге көшті.
«Экономикаға фискалдық құю көлемі өсуде, ақша массасының көлемі бір жыл ішінде 18% -ға өсті. ЖІӨ мен тауарлар өндірісі ақша агрегаттарының өсуіне үлгермейді. Егер экономикаға құю көлемі ішкі өндіріске қарағанда жылдам өссе, бұл импорттың өсуіне әкеледі. Биыл инфрақұрылымдық және әлеуметтік жобаларға айтарлықтай шығындар қарастырылған. Нәтижесінде ірі келісімшарттар жасалады және қаражатты игеру үшін импорттық жабдықтарды, техниканы, жинақтауыштарды сатып алу жүргізіледі. Бұл шетел валютасына деген жоғары сұранысты қалыптастырады, бұл теңге бағамына қысым көрсетеді» дейді Ұлттық банк басшысы.
Сүлейменов «уақыт өте келе отандық тауар өндірісі ақша массасын қуып жетеді» деп үміттенеді.
«Қазіргі таңда негізгі факторлар бағам деңгейінің жете бағаланбағандығын көрсетеді. Біз алыпсатарлық белсенділікті байқамаймыз — жағдай тұрақты және бақыланатын. Бүгінгі күні бағамға негізгі қысымды нарықтық факторлар қалыптастырады: бюджет қаражатын белсенді игеру, импорттық сатып алулардың өсуі, сондай-ақ дивидендтердің маусымдық төлемдері мен туристік сұраныс «, — деп атап өтті Ұлттық банк басшысы.
Интервенция қажеттілігі туралы Тимур Сүлейменов былай деп жазды: «Біреулер бізге интервенция жасап, бағамды тұрақтандыру керек дейді. Егер бағам алыпсатарлық факторлардың әсерінен құбылмалы және тұрақсыз болса, онда шындық бар. Егер бағам нарықтық немесе іргелі факторлардың ықпалымен жоғары немесе төмен қозғалса, интервенция көмектеспейді, тек зиян келтіреді. Ақталмаған интервенциялар тұтастай экономикаға емес, алыпсатарлардың қолына түсе алатынын түсіну маңызды. Біз ұлттық резервтерді ақылмен пайдалануымыз керек «. Сонымен қатар Ұлттық банк «күрт құбылмалылық пен алыпсатарлық операциялар жағдайында жедел әрекет етуге» дайын, деп сендірді Сүлейменов.
