Дамыған нарықтарда бас төреші міндетін ішкі нарық пен экономикалық ресурс атқарса, біздің жағдай төрешісі жоқ нарыққа көбірек ұқсап барады.
Үкімет, Ұлттық банктің инфляцяямен күресі жоғарғы лигадағы чемпиондар арасындағы футбол алаңына көбірек ұқсап барады: Екі жақтың да амбициясы бет қаратпай тұр. Үкімет пен Ұлттық банк бұл күресте кұш біріктіретінін осыған дейін хабарлап үлгірді. Бірақ екінші тараптағы ойыншы инфяцияның көрсеткіші екі санды цифрда асып барады.
Сарапшылар біздегі инфлцияны импорттың қанатына ілесіп алғанын айтудан жалыққан емес. Мұны қаржы тілінде импортталған инфляция деп атайды екен. Тауар нарығындағы импорттың үлесі инфляцияның нанына айналып барады. Сондай-ақ үкімет пен Ұлттық банктан жасақталған ойыншылардың әлсізі да бар. Мықтысы да бар.
Сарапшы Ілияс Исаевтың айтуынша, инфляциямен күрес әлем экономкикасы үшін № 1 міндет. Бірақ ақылды басшылар инфляцияның өзінен пайда табуға тырысады екен.
Үкімет пен Ұлттық банктің мүмкіндігі сарқылып барады. Олар макроэкономикалық тұрақтандырудың стандартты құралдарын — ақша-кредит саясатын қатаңдатуды, әлеуметтік маңызы бар тауарларды бақылау жөніндегі шараларды және табиғи монополиялар қызметтері тарифтерінің өсуін тежеуге тырысу тәрізді әрекеттердің бәрін қолданды. Шикізаттық нарықтан тауар нарығына бет бұруга да талпынып жатыр. Бірақ ондаған жылдар бойы батпандап кірген импорт нарықтан мысқалдап шығып жатыр. Сарапшының айтуынша, инфляцияның дес бермей тұруының бірнеше себебі бар. инфляциямен күресте айтарлықтай жетістіктің болмауының тағы бір маңызды себебін атады.. Ұлттық банк л қатаң ақша-несие саясатын сақтап қалуға тырысады, ал үкімет ІЖӨ өсімін көтергісі келеді. Екі тарапта та осы екі бағыттың арасынан екі жаққа да
«Үкіметтің экономикалық өсімге қол жеткізу үшін берген ақшасы инфляцияны үрлеп жатыр. Қысқасы, үкімет бір қолымен қаржы беріп, екінші қолымен инфляцияға дем беріп жатыр.Мұндай жағдай ойынның соңы тең болып аяқталса да үкімет пен ұлттық банктің командасы үшін тиімді болар еді. Бірақ ішкі нарық, экономикалық ресурс дем берсе ғана нәтижелі болады. Әзірге үкіметтің экономиканы қолдауға бөлген қаржысының бәрі инфлцяның жемсауында кетіп жатыр» дейді Исаев.
Егер мұндай шаралар топтамасы бірлесе отырып қабылданса, жыл соңына дейін инфляцияға қарсы ойында екінші допты қайтарып алуға болады. Егер Қазақстан билігі ең болмағанда тең шотқа қол жеткізе алса, оны лайықты еңбек деп есептеуге болады. Өзінің авторлық Telegram-арнасында Марат Шибұтов Қазақстандағы инфляцияға деген көзқарасты қайта қарау қажеттігі туралы айтты. Оның пікірінше, 1990-шы жылдары халықаралық консультанттар «Чикаго ұлдары» деп аталатын рухта инфляцияны абсолюттік зұлымдық ретінде қабылдаудың ескіруі бұрыннан бері нақты экономикалық жағдайға сәйкес келмейді. Сарапшының айтуынша, инфляциямен күресу үшін бағаны механикалық тежеу өндіріске зиян келтіреді, инвестицияларды тежейді және тоқырау қаупін тудырады. Ол Ұлттық статистика бюросының жаңа деректерін келтіреді, онда бағаның маусымдық ауытқуы мен көрсетілетін қызметтерге сұраныстың өсуі жағымсыз ретінде емес, экономиканың жандану белгілері ретінде түсіндіріледі. Шибутов абстрактілі мақсатты көрсеткіштерден өсімді басуға емес, дамуға бағытталған икемді экономикалық саясаттың пайдасына бас тартуға шақырады. Бізде е инфляция өте қорқынышты, онымен күресу керек және одан да жаман ештеңе жоқ деген сенімі бар. Содан бері тіпті Ұлттық банктің функцияларында да инфляциямен күрес жазылды және ол осы көрсеткіш бойынша есеп береді.
Бірақ шын мәнінде баға ұсыныспен, сұраныспен, түрлі кедергілер мен шарттармен реттелетін жағдайда инфляция дегеніміз не? Малинаның бағасы күзде бір, ал қыста басқа, гүлдер әдеттегі күні бір, ал мерекеде мүлдем басқа және т.б. Сондықтан біздің инфляцияның жалпы көрсеткіштеріне қатысты осы тіркесуіміз ештеңені білдірмейді және тек саясатқа зиян келтіреді.
Марат Шибутовтың айтуынша, инфляцияны экономикалық дамуға мүмкіндік беретін, нарықты салқындатып алуға мүмкіндік беретін құбылыс.
Экономикада инфляцияның орнына стагфляция бастағанда одан да жаман.
Бұл 90-шы жылдары Жапонияда немесе 2010-шы жылдары Еуроодақта болған. ЖІӨ-нің әлсіз өсуі кезіндегі төмен немесе нөлдік инфляция — тоқырауды, дефляциялық тәуекелдерді, еңбек нарығының күйзелісін білдіреді. Бұл мемлекет үшін әлдеқайда қорқынышты: салық түсімдері төмендейді, борыш өседі, инвестициялық климат нашарлайды. Сондықтан қалыпты экономистер көбінесе бақыланатын инфляцияны тоқыраудан артық көреді. Демек біздің жағдайда инфляцияның сипаты бақылатын инфляцияға көбірек үқсап барады. Үкіметтің көмбесіне олжа салатын фактор да осы…
