ҚҚҚ: АҚШ валютасының қымбаттауына обьективті себеп жоқ
Сарапшылар арасында алтынның көмегіне сүйеніп, долларды халыққа тиімді деңгейде ұстау керек деп есептейтіндердің қатары көп. Ұлттық банк төрағасы Т. Сүлейменов осы уақытқа дейін бұған демалыс маусымын кінәліп келді.
Әрбір шетелге саяхатқа шыққан туристің өзімен бірге алып кететін 2-3 мың доллары ел экономикасына әсер ете қоймайды деген пікірлер былтыр көп айтылған. Ал биыл бұл мәселе доллардың қымбаттауының басты себебіне айналып отыр.
Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы елдегі доллар бағамының күрт өсуінің объективті себептерін тапқан жоқ.
Астана, Алматы және Қазақстанның басқа да ірі қалаларының айырбастауыштарындағы доллар бағамы бейсенбі күні кешке қарай 535-536 теңгеге жетті.
ҚР Ұлттық банкі 18 шілдеге белгілеген доллардың ресми бағамы да тарихи рекордты жаңартты және $1 үшін 532,74 теңгені еңсеріп, бір күнде ұлттық валюта америкалық валютаға қатысты 1,2% -ға немесе 6,24 теңгеге арзандады.
«Доллар бағамы қандай да бір іргелі себептердің болмауына байланысты келесі жылға арналған жаңа бюджеттік бағдарға (бір доллар үшін 540 теңге) жақындай отырып, өсуді жеделдетті. Бұл ретте сауда-саттық көлемі 339,2 млн долларға дейін (+ 38,3 млн) өскен. Әрине, қазіргі уақытта шетелдік валютаға деген дүрлікпе сұраныс оның ұсынысынан едәуір асып түседі «, — деп есептейді нарық сарапшылары.
Осындай жағдайда, ҚҚҚ-ның пайымдауынша, теңге бағамына қолдау көрсетуі мүмкін:
- БЖЗҚ үшін доллар сатып алуды тоқтата тұру;
- квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық түсімді айналау және міндетті айырбастау шеңберінде шетел валютасын сатуды ұлғайту;
Қазақстанның айырбастау пункттері қауымдастығының басшысы Арчин Ғалымбаевтың айтуынша, дәл қазір доллар гана емес, алтын ғана қаржылық салмағын сақтап қалуға қабылетті.
Демек, қалтасы көтеретіндер алтын құймасын сатып алса -ұтылмайды
Оның айтуынша, бүгінде елде үш шетелдік валюта — доллар, еуро және рубль басым.
«Егер олардың ішінен таңдасақ, мен ең сенімді валюта ретінде долларға тоқталар едім. Бірақ бұл менің жеке пікірім, — деп атап өтті қауымдастық басшысы.
Теңгенің позициясы маусымның ортасында тез жоғала бастады
Әлсіреу екі аптадан аз уақытқа созылды, содан кейін бағам біраз уақыт тұрақталды.
Алайда 12 шілдеден бастап ол қайтадан күрт төмендеуге көшті.
Мұнай бағасының өсуіне және доллар индексінің төмендеуіне қарамастан, теңгенің маусымдағы әлсіреуін Ұлттық банк екі негізгі фактормен байланыстырды. Әңгіме демалыс маусымының басталуы, сондай-ақ түрлі тауарлар импортын болжайтын бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асырудың белсенді кезеңіне көшу туралы болды.
15 шілдеде өткен Үкімет отырысында ішкі факторлардың маусымдық сипаты мен қолайлы сыртқы фонды ескере отырып, айырбас бағамының едәуір өзгеруі үшін алғышарттар байқалмағаны атап өтілді.
Инновациялық экономика институтының сарапшысы және ҚазҰУ профессоры Мағбат Спановтың айтуынша, АҚШ долларының шекті бағасы осымен біраз уақытқа дейін тоқтайды. Бірақ үшінші тоқсаннан бастап доллар бағасы бағам 600 теңгеден сәл асады. Қазір арзан теңге, бірінші кезекте, ресурстарды өндіретін және сататын шикізат компанияларына тиымды.
Олар Қазақстан ішінде салықты теңгемен төлейді ғой, ал шикізатты валютаға сатады. Сонымен бірге арзан теңге Үкіметке тиімді.
«Бұрын валюталық себетті әртараптандыруды, содан кейін ұзақ уақыт пайдаланылатын тауарларды сатып алуды, содан кейін акцияларға, алтынға және өзіңізге, мысалы, өзін-өзі дамыту үшін қандай да бір білім беру курстарына салуды ұсындым. Іс жүзінде құралдар өте көп. Мысалы, алтынды сатып алуға болады — ол қатты өсуде. Бірақ жалақыдан жалақыға дейін жинақсыз өмір сүретін адамдарға мұндай кеңестің қажеті жоқ деп ойлаймын. Олар үшін ең бастысы осы күнді өмір сүру. Және олар үшін жалғыз кеңес — жақсылыққа үміт арту» дейді сарапшы.
Қазір АҚШ ФРЖ басшысы Джером Пауэллдің орнынан түсу ықтималдығы белсенді талқылануда.
М. Спановтың айтуынша, Трампқа өз экономикасын ынталандыру үшін пайыздық мөлшерлемені төмендету қажет. Сондықтан ол доллардың аздап әлсіреуін қалайды, бұл АҚШ өнімдерінің экспортын ілгерілетуге көмектеседі. «Бірақ менің ойымша, доллардың әлемдік макроэкономикаға, мысалы, 1970-1990 жылдардағыдай жаһандық ықпалы болмайды. Иә, доллар әлі де өзінің көшбасшылық позициясын сақтап отыр: әлемдік сауданың шамамен 60% американдық валютада өтеді. Бірақ қазір экономикалық шешімдерді қабылдаудың жаңа орталықтары БРИКС, G20, ASEAN пайда бола бастады. Олар уақыт өте келе, белгілі бір кезеңге әлемнің тағдырын анықтайтын болады. Доллар мәңгілік емес. Ол теңдік арасында бірінші болып қала алады, бірақ жалғыз емес, — деп қорытындылады Мағбат Спанов.
