Мәжілісте Қаржы және бюджет комитетінің кеңейтілген отырысында Жоғары аудиторлық палатаның мүшесі Нұрлан Нұржанов 2024 жылға арналған республикалық бюджеттің атқарылуы туралы Үкіметтің есебі қорытындысының негізгі бағыттарын таныстырды.
- Осылайша, 2024 жылғы бюджеттің кіріс бөлігінің орындалуы бойынша бекітілген 16,1 трлн теңге көлеміндегі жоспар 2 трлн теңгеге (12%) 14,1 трлн теңгеге дейін қысқартылды.
- Жыл қорытындысы бойынша бұл көрсеткішке қол жеткізілген жоқ — орындалмау сомасы 609 млрд теңгені құрады.
- Негізгі табыс көзі салық түсімдері болып қала береді. Олар 62,7% немесе 12,3 трлн теңгені құрайды. Бұл ретте 2023 жылмен салыстырғанда олардың үлесі 5,1% -ға немесе абсолюттік мәнде 604,6 млрд теңгеге қысқарғаны байқалады..
Республикалық бюджет шығыстарының жартысына жуығы Ұлттық қордан алынатын трансферттер мен қарыз қаражаты есебінен өтеледі.
- Қаржыландырудың басқа көздеріне тәуелділіктің өсуі қаржылық тұрақтылықты төмендетеді және бюджетті атқару проблемаларына алып келді:
- республикалық бюджеттің қолма-қол ақшаны бақылау шотында қаражаттың жетіспеушілігінен 2024 жылы 422 млрд теңге игерілмеген.
2024 жылы кіріс бөлігінің бюджеттік параметрлерінің болжамына үш рет өзгерістер енгізілді, бұл жоспарларды орындау проблемаларын көрсетеді. Нәтижесінде тіпті пессимистік сценарий бойынша да кірістер болжамының орындалуы қамтамасыз етілмеді. Н. Нұржановтың айтуынша:
- Республикалық бюджет шығыстарына өзгерістер 13 рет енгізілді,
- бұл соңғы 5 жылдағы рекордтық сан болып табылады.
- Нәтижесінде бюджеттің шығын бөлігінің 26% (6,2 трлн теңгеге) қайта қаралды.
- Бұл бюджеттік жоспарлаудың болжамдылығына нұқсан келтіретін қысқа мерзімді шешімдерге назар аударуды білдіруі мүмкін., — деп атап өтті Нұрлан Нұржанов.
2024 жылғы негізгі трендтердің бірі инвестицияларды қаржыландыру құрылымындағы өзгеріс болды. Бюджеттің жеке инвестициялары 257 млрд теңгеге немесе 7% -ға төмендегені байқалады.
«Қаржыландырудың басқа көздеріне деген тәуелділіктің өсуі қаржылық тұрақтылықты төмендетіп, бюджетті атқару проблемаларына алып келді. Республикалық бюджеттің қолма-қол ақшаны бақылау шотындағы қаражаттың жетіспеушілігінен 2024 жылы 422 млрд теңге игерілмеген «, — деп нақтылады Нұрлан Нұржанов.
Жоғары аудиторлық палата мүшесі жыл ішінде кірістердің болжамды көрсеткіштері үш рет өзгергенін атап өтті, бұл тұрақсыз жоспарлауды көрсетеді.
Тіпті пессимистік сценарий іске асырылмаған.
Шығыстарды түзету 13 рет жүргізілді — соңғы бес жылдағы рекорд. Нәтижесінде 6,2 трлн теңге сомаға бюджеттің шығын бөлігінің 26% қайта қаралды. Сонымен қатар, инвестицияларды қаржыландыру құрылымында мемлекеттің меншікті салымдары 257 млрд теңгеге немесе 7% -ға төмендегені байқалады. Өңірлерге бағытталған 7 трлн теңгенің 912 жобасын жүзеге асыру жоспарланған, бірақ әкімдіктердің мәліметінше, тек 449 (49%) ғана аяқталған.
«2024 жылы 27 аудиторлық іс-шара өткізді. Бұзушылықтар 862 млрд теңгеге анықталды — 2023 жылмен салыстырғанда 65% -ға көп. Бюджетке 135 млрд теңге қайтарылды. Тексеру материалдары бойынша 175 жеке және заңды тұлға әкімшілік жауапкершілікке, 198 — тәртіптік жауапкершілікке тартылды «, — деп атап өтті Нұрлан Нұржанов.
