Соңғы үш жылда Қазақстан қорғаныс шығындарын айтарлықтай ұлғайтты. 2024 жылы бұл саладағы мемлекеттік шығыстар шамамен 1,2 трлн теңгені құрады, бұл алдынғы жылмен салыстырғанда 1,3%-ға артық.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев кеше Астанада «Біз Қарулы Күштерімізді жаңғырта бастадық, армиямызды күшейту үшін нақты жұмыс жүргізіп жатырмыз. Осы өте маңызды мәселе бойынша Парламент заң қабылдады» деді.
- Салыстыру үшін: 2021 жылы Қазақстанның қорғаныс бюджеті 744,7 млрд теңге болған.
- 2011 жылы 431,7 млрд теңгені құрады.
- Ranking.kz мәліметінше, әлемнің ең үлкен он бес қорғаныс бюджеті 2 трлн доллардан асады.
- Оның 968 млрд доллардың жартысына жуығы тек АҚШ-қа тиесілі.
«Қалған он төрт елдің жиынтық қорғаныс бюджеті 1 трлн доллардан сәл ғана асады — АҚШ-қа қарағанда 5,1% -ға көп», — дейді зерттеуде.
Қаржы министрлігінің (ҚМ) мәліметтеріне қарағанда, 2020 жылдан бастап мемлекеттік бюджеттің қорғаныс шығыстарын жыл сайын ұлғайтады.
Украинадағы соғыс басталғаннан бір апта өткен соң Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан армиясын реформалау жөнінде кеңес өткізіп, «әскерлерді қолданудың жаңа әдістерін енгізе отырып, жауынгерлік даярлық бағдарламасын қайта қарауды» тапсырды. Сол жылы әскери бюджет алғаш рет 1 трлн теңгеден асты. Өткен жылы ҚР-да қорғанысты қаржыландыру деңгейі 1,2 трлн теңгеге дейін ұлғайтылды.
Қазақстан Global Firepower әскери-талдамалық порталының нұсқасы бойынша әлемнің 145 армиясы рейтингінде 57-орынды иеленіп, Орталық Азия елдері арасында көшбасшы атанды.
- GFP индексіне сәйкес, Қазақстанның қорғаныс бюджеті 2 млрд доллардан асады, әскери қызметшілер саны — 110 мың.
- Өзбекстанның Қарулы Күштері 58 орында, GFP олардың қаржыландыруын 2,8 млрд долларға бағалады, саны — 48 мың адам.
- Одан кейін ОА елдері арасында Түркіменстан 77-ші орында тұр. Бюджет 1 млрд 446 млн доллардан астам, саны — 36,5 адам.
- Қырғызстан 221,8 млн доллар бюджетімен және 23 мың әскери қызметші санымен 105-ші орында.
- Одан кейін 108-жолда Тәжікстан тұр. Бюджет — 446 млн. Саны — 9500 әскери қызметші.
GFP индексінің үздік үштігінде АҚШ, Ресей және Қытай тұр. Одан кейін Үндістан, Оңтүстік Корея, Ұлыбритания және Франция келеді. Әлемдегі ең мықты армиялардың ондығын Жапония, Түркия және Италия жабады.
Бұған дейін Стокгольм халықаралық бейбітшілік мәселелерін зерттеу институты Орталық Азия елдері Ресейдің Украинаға толық ауқымды әскери басып кіруі аясында өз армияларын қаржыландыруды арттырғанын анықтаған болатын.
Қазақстанда қорғаныс өнеркәсібі кешенінің 40-тан астам кәсіпорны жұмыс істейді. Олар броньды доңғалақты машиналарды, кемелерді, авиациялық техниканы, түнгі көру аспаптарын, бронежлемдерді, отты басқару жүйелерін, оқ-дәрілерді және басқа да ұқсас өнімдерді шығарады
Сауда және интеграция министрлігі 2024 жылғы қарашада зертханалық зерттеулер жүргізуді талап ететін қару-жарақ пен әскери техниканың тізбесін айқындап, «Бірыңғай техникалық бақылау орталығын» құру жөніндегі іс-шараларды көздейтін жол картасын бекітті.
Министрліктің мәліметінше бұл орталықты тек 2026 жылы ғана жұмыс істейді.
Біздің байлам
Жан-жағымызда қауіпсіздікті қамтамасыз ету шығыстары жыл сайын өсіп келе жатқанын көріп отырмыз. Әскери технологияның жылдам дамуы әскери қуат пен бәсекеге қабiлеттiлiктi қолдау үшiн инвестицияларды тарту қажеттігін көрсетіп тұр.
Жаһандық тұрақсыздық маңызды аспектке айналды Ал саяси көшбасшылар әскери шығыстарды ұлғайтуды өздерінің батылдығы мен қуатын көрсету тәсілі ретінде пайдаланып отыр. Сарапшылардың байламынша «іс тетігін кадр шешеді» деген сталиндік принциптің өзектілігі қайта оянды. Қазақстанның әскери-өндірістің қуаттылығының дамуына шетелдік инвесторлар мүдделі емес. Мәжілісте үш жылдық бюджет жобасының тұсаукесерінде Бапи Қорғаныс министрлігінің бюджетін ЖІӨ-нің 1% -ына дейін ұлғайтуды талап етті. Қаржы вице-министрі Абзал Бейсенбекұлының айтуынша, келесі жылы қорғаныс ведомствосының шығыстары шамамен 100 млрд теңгеге өседі.
«Біз үлкен жұмыс атқардық, оның ішінде Қорғаныс министрлігімен де. Егер 2024 жылға арналған жоспарды қарасаңыз, бұл 565 млрд теңге, ал 2025 жылы — 666 млрд теңге, яғни бір адамға шаққандағы шығыстардың өсімі. Бұл біз бюджетті талқылау кезінде қол жеткізген консенсус», — дейді қаржы министрлігі өкілдері.
- Мәжілісте үш жылдық бюджет жобасының тұсаукесерінде Бапи Қорғаныс министрлігінің бюджетін ЖІӨ-нің 1% -ына дейін ұлғайтуды талап етті.
- Қаржы вице-министрінің өкілдері келесі жылы қорғаныс ведомствосының шығыстары шамамен 100 млрд теңгеге өседі.
- Қазақстанның қорғаныс саласына шетелдік инвесторлардың қаржы салмайды.
- Қорғаныс активтеріне қаржы салғысы келетін ұлттық инвесторларға салық жеңілдіктерін қарастыратын кез келді.
- Болашақ бағдарламасына әскери инженерия мамандарын дайындайтын квотаны көбейту
- Баспасөз үшін әскери -қорғаныс тақырыбына пікір білдіре алатын модераторлар пулын құру
