Құжат жобасы теңгерімді аумақтық өсуге қол жеткізуге және азаматтардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған ел өңірлерін дамытудың негізгі бағыттарын айқындайды, инженерлік желілерді, жолдарды, мектептер мен ауруханаларды жаңғыртуды көздейді.
«Стратегияда маңызды орын экология мәселелеріне, соның ішінде қалалардағы жасыл аймақтарды ұлғайтуға және су мен ауа сапасын жақсартуға арналған», — дейді Ұлттық экономика министрлігі ұсынған жобада.
Құжат жобасына сәйкес, 2030 жылға қарай таза суға қолжетімділікті айтарлықтай жақсарту, жол желісін жаңғырту, жаңа мектептер мен ауруханалар салу жоспарлануда.
Құжат жария талқылау үшін 7 сәуірге дейін «Ашық НҚА» сайтында орналастырылған.
Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, ел бойынша орташа айлық атаулы жалақы 2024 жылы 402.6 мың теңгені құрады. Ең жоғары деңгей Атырау облысында – 620.4 мың теңге, ал Жетісу облысында бұл көрсеткіш 291,1 мың теңгені құрайды. Көріп отырғанымыздай, айырмашылық екі еседен артық. Кейбір аймақтарда қазіргі заманғы инфрақұрылыммен қамтамасыз ету деңгейі жоғарыда аталған аймақтармен салыстырғанда төмен. Мемлекеттік деңгейде шешім қабылданбаса, көзге ұрып тұрған теңгерімсіздіктен алдағы ондаған жылдарда да құтыла алмаймыз.
Сарапшылар өңірлік проблемаларды бақылауға алу және өкілетті билік тарапынан бақылаудың нақты тетігі болмағанын айтады. Шалғай орналасқан аймақ халқы арасындағы табыс айырмашылығын бір-бірінен алыстап, экономикалық өсімге кері әсер етті.
Сарапшы Б. Зиябековтың айтуы бойынша, қордаланған проблеманы шешу үшін әрбір аймақта технологиялық логистика мен тауар өндірісі мәселесі шешілу керек.. Енді өңірлердің дотациялық жағдайына ғана емес, олардың әлеуетіне де назар аударып отырмыз. Атырау облысы қазба байлығымен ерекшеленсе, Алматының экономикасы тұрақты, соның ішінде шағын және орта кәсіпкерлік, өндіріс пен сауда қызметі дамыған. Ал Астанада ұлттық компаниялардың бас кеңселері орналасқан. Мысалы, 2007 жылдарға дейін Қазақстандағы донор аймақтардың саны 12 еді. Ал 2025 жылға арналған республикалық бюджеттің донор-қалалары Алматы, Атырау, Астана қалаларымен шектеліп отыр. Басқа өңірлер бюджеттен қаржылай көмек, яғни субвенция алады. Барлығы 2025 жылы облыстарға 5,7 триллион теңге бөлінбек.
Сарапшының айтуынша, шын мәнінде бізде донор аймақтар бұл көрсеткіштен бірнеше есе көп болуы мүмкін. Себебі бізде салық нақты қызмет орны бойынша емес, тiркелген жерi бойынша төленедi. Ал донор аймақтардың бюджет алдындағы мәртебесі бірдей. Бірақ келер жылғы дотация кейбір өңірлер үшін 100 пайызға дейін өсетіні аса жақсы жағдай емес. Мұндай жағдай орталықтандырылған бюджеттік жүйеге тәуелді болуы үшін тиімді болып келді. Бірақ қазір жағдай өзгерді. Осыған дейін мұнай бюдет үшін негізгі кіріс көзі болса, қазір әлеуметтік функцияны ғана қолдайтын мүмкіндікпен шектеліп қалды. Демек шамадан тыс орталықтандыру уақыт өткен сайын дамуға кедергі болып барады. Демек ҰЭМ ұсынып отырған құжат жобасы аймақтардың құрылымына әсер етуі әбден мүмкін.
