Өткен жылдан бастап АҚШ пен Еуропалық одақ елдері қытайлық базарларға, тап айтқанда, Temu және Shein компанияларына қарсы белсенді күрес бастады.
АҚШ-та 2025 жылғы 4 ақпаннан бастап баж салығы бөлігінде жаңа ережелер мен шектеулер — Қытайдан әкелінетін тауарларға 10% мөлшерінде қосымша салықтар енгізілді. Бұдан басқа, de minimis жеңілдігі алынып тасталды, ол бажсыз тауарларды 800 доллардан кем әкелуге мүмкіндік берді. Бұл нарықтағы бәсекелестікті сақтау үшін, сондай-ақ әділ кедендік реттеу үшін жасалды.
Бұл шаралар Temu мен Shein-ге қатты әсер етті, олар бұрын кез келген тарифтер мен кедендік тексерулерден de minimis кемістігінің арқасында босатылған болатын. 2023 жылғы маусымда жарияланған АҚШ Конгресі комитетінің деректері бойынша Temu және Shein үлесіне күн сайын АҚШ-қа жіберілетін барлық сәлемдемелердің 30% -дан астамы тиесілі болды. Жаңа ережелер енгізілгеннен кейін Temu базары бірқатар шаралар қабылдады: АҚШ-тағы қоймалардағы тауарларды пайдалана бастады, сондай-ақ АҚШ-тағы жергілікті сатушыларды тарта бастады.
Ал Қазақстанға келетін болсақ, Қытай нарығының тауарлары, оның ішінде Temu және Pinduoduoның ішкі нарық, ШОБ үшін үлкен бәсеке екені жиі айтылды. Temuге дейін қазақстандық нарықта AliExpress 10 жылдан астам уақыт жұмыс істеді, сондай-ақ қазақстандықтар Taobao, Tmall, 1688 және басқа да қытайлық базарларда тапсырыс жасады. Алайда, нақ осы Pinduoduo мен Temu пайда болғаннан кейін логистикалық операторлар Қытайдан келетін сәлемдеменің күрт өскенін айтты. «Temu қазақстандық нарыққа енді ғана кіргенде, сәлемдемелер көлемінің өсуі болжанғаннан әлдеқайда жылдам ¬ шықты. Сондықтан Қазақстандағы барлық Temu операторларында, әсіресе алғашқы айларда кезектер байқалды. «Қазпочтаның» сәлемдемелер саны жылдам ұлғайды. Мысалы, бір күнде 100 сәлемдеме, одан әрі 200, 300 сәлемдеме берілуі мүмкін және аптаның соңына қарай бір пунктке мың сәлемдеме келіп түсуі мүмкін» – дейді «Қазпошта» АҚ халықаралық бизнесті дамыту департаментінің директоры Анель Әбдірова.
Олар күні кешеге дейін ҚР-да тіркелмеген және салық та, қандай да бір баж да төлемеген.Қазақстан үкіметі бірінші проблеманы шеше алды. Ағымдағы жылдың ақпан айында ғана салық есебіне Temu, Pinduoduo және Alibaba Group сияқты 101 онлайн-сауда платформасы қойылғаны белгілі болды. Кедендік баждарға келетін болсақ, бұл компаниялар да оларды төлемейді, себебі ҚР-да бажсыз әкелу шегі бар. Қазір ол 500 еуроны құрайды және (немесе) салмағы 25 кг аспайды. Осылайша, отандық бизнестің Қытай базарларының алдындағы осалдығы әлі де өзекті болып қалуда. Қазақстан батыс мемлекеттерінен үлгі алар-алмасы әлі ашық айтылған жоқ.
Қазіргі бизнес анасының емшегінен алыстай алмай жүрген бөбек тәрізді
Дамыған елдерде ішкі нарықты қорғайтын жүз түрлі тетігі бар. Қазақ кәсіпкері Махамбет Асабаевтың айтуынша, бізде ондай шешім қабылдауға экономикалық ресурсымыз әлсіз. Ішкі нарықтағы сұраныстың тек 10 пайызын ғана өзіміз, 90 пайызын импорт өтеп отыр. «Түркияда экспорттаушылар мақсатты жеңілдікті кредиттер, экспорттық өнімнің құнына енгізілген салықтарды толық немесе ішінара қайтару, ғылыми әзірлемелерге арналған шығыстарды ішінара өтеу, жаңадан іске қосылатын өндірістерге арналған кредиттік каникулдар береді. Бизнес инфрақұрылымын құру мәселесінде бізге Қытайдың тәжірибесі қызықты. Онда жекелеген провинциялар мен қалалар бұйымдардың белгілі бір түрлерін (маталар, трикотаж, шұлық бұйымдары, әйелдерге арналған киімдер және т.б.) шығаруға маманданған.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, саланы дамытудың инновациялық негізін құру үшін провинциялар билігі өз аумақтарында және инфрақұрылымында сапаны тексеру орталықтарын, сервистік, оқу, ақпараттық, логистикалық орталықтарды және үлгілерді автоматтандырылған жобалау орталықтарын, маталардың, технологиялардың қасиеттерін зерделеу жөніндегі ғылыми-зерттеу институттарын және басқаларды қамтитын бизнес-технопарктерді қалыптастыруға жәрдемдеседі» дейді Махамбет Асабаев.
Оның айтуынша, нарыққа балық емес, қармақ керек. Бұл бизнестің ес жиып, шыңдалуына мүмкіндік береді. Қазіргі бизнес бәсекеде шыңдалған емес, анасының емшегінен алыстай алмай жүрген бөбек тәрізді. Ендігі жерде бизнестің ширауына мүмкіндік берсе, ішкі нарықтың екінші тынысы ашылады.
