Ресей-Украина қақтығысқа байланыстың нәтижесі нарықты іштен тұндырып тұр. Көп көңілінде ұлттық валютамыздың тағдырына алаңдаған алаң көңіл бар. Қазір доллар сатып алғысы келетіндердің де қатары саябырсып, теңге сенім депозитінің жалына жармаса бастады.
Бірақ көзқарасы оң, әсіресе теңге бағамына қатысты позитивті болып тұр. Сарапшылар арасында теңгеге дем беріп кеткен желдің қайдан соққаны туралы бір-бірін жоққа шығаратын пікірталастар гулеп тұр. Кейбір өсімге қарамастан доллар әлі де 500 теңгеден төмен болып отыр. KASE-дегі сауда-саттық қорытындысы бойынша доллардың орташа алынған бағамы 2,71 теңгеге көтеріліп, 498,75 теңгені құрады. Сарапшылардың айтуынша, теңгенің нығаю динамикасын түбегейлі түсінуге қатысты бірқатар факторлар әсер етуді жалғастыруда, атап айтқанда:
• экспорттық динамика бойынша оң қорытындылар;
• жыл басында импорттың дәстүрлі сууы;
• Қазақстан экономикасындағы салыстырмалы түрде қатаң монетарлық жағдайлар.
Halyk Finance басқарма төрағасының кеңесшісі Мұрат Темірханов Украинадағы соғыс тез реттелетін болса да, санкциялар бірден тоқтамайды деп есептейді. Оның айтуынша, шектеулер Ресейдің соғысты тоқтату туралы келісімді қаншалықты сақтайтыны және оның қандай ұзақ мерзімді ниеті бар екені түсінікті болмайынша, қазіргі деңгейде қалады.
М. Темірханов Владимир Путин мен Дональд Трамптың телефон арқылы сөйлесуінен кейін USD/KZT жұбының $1 үшін 100 рубльден төмен деңгейге дейін төмендеуі — нарық қатысушыларының психологиялық реакциясы екенін атап өтті.
«Қазіргі таңда ресейлік валютаны нығайту үшін іргелі факторлар жоқ. Санкцияларға байланысты РФ-ның оң сауда балансы едәуір қысқарды және ол рубльді нығайта бермейді, әлсіретуі тиіс. Меніңше, Украинадағы соғысты реттеу шарттары түсінікті болғанда, USD/RUB бағамы тағы да $1 үшін 100 рубльден жоғары болады «, — деп күтеді ол.
Сонымен қатар, ұлттық валютаға республика ішіндегі психологиялық факторлар қысым көрсетуді жалғастырады, деп қосты М.Темірханов.
«Бизнес пен халық арасында Қазақстандағы USD/KZT және Ресейдегі USD/RUB бағамдары арасындағы тығыз байланыс туралы сенім орнықты, бірақ шын мәнінде ол теңге мен рубль арасында жоқ. Бүгінгі таңда РФ-дан импорт жалпы көлемнің 29% -ын құрайды, алайда Қазақстанның барлық сыртқы сауда (импорттық және экспорттық) операцияларындағы рубльмен есеп айырысу үлесі салыстырмалы түрде аз және Ресейде рубль бағамының өзгеруіне теңгенің реакциясы да салыстырмалы түрде аз болуы тиіс «, — деп нақтылады Halyk Finance өкілі.
Сондай-ақ, М. Темірханов ұлттық валютаның бағамын қалыптастыру режиміне қатысты пікірімен бөлісті. Оның пікірінше, Ұлттық банк теңгенің «басқарылатын» жүзу саясатын жүргізуі керек.
Halyk Finance өкілінің пікірінше, кейіннен Ұлттық банк нарықта ұсыныс тапшылығы туындаған кезде валютаны сату үшін осы резервтерді пайдалана алады. Оның айтуынша, осындай тәсілді қадағалау ведомствосы «Қазатомөнеркәсіптің» акцияларын Ұлттық қорға сатып алу кезінде белгілі бір уақытта теңгенің нығаюына жол бермеу үшін пайдаланған. Сол кезде Ұлттық банк құнды қағаздармен операция жасау үшін ұлттық компанияның үлкен қоржынынан валюталық резервтерге бір рет валюта сатып алып, содан кейін валютаның осы көлемін төрт ай бойы нарықта біртіндеп сатты.
Келесі сарапшы Мақсат Халық бірінші кезекте теңгенің ресей рублімен байланысын ескеру керектігін айтады. АҚШ пен Ресей арасындағы келіссөздер аясында нығайып келеді. Қазіргі жағдайды өткен жылдың желтоқсанымен салыстыруға болмайды. Қазақ теңгесі рубльден кетем десе де кете алмайды. Бізді ЕАЭО ортақ нарығы біріктіріп тұр. Маусымдық факторлар мен экономикалық трендтер де әсер етуі мүмкін. Әдетте, желтоқсанда тұтынушылық сұраныстың күшеюі байқалады, бұл шетел валютасына қажеттілікті арттырады. Алайда қаңтар және ақпан айының басында халық шығындарды қысқартып, сол арқылы импорттық тауарлар мен қызметтерге сұранысты төмендетеді. Іскерлік белсенділіктің өсуімен және шетелдік валютаға сұраныстың күшеюімен сәуір мен мамырдан кейінгі мерекелік маусымда доллар нығайып келеді. Туристік маусым және бизнестің кеңеюі әдетте жазғы кезеңде доллар мен еуроға сұранысты ынталандырады, бұл бағамның өсуіне алып келеді.
Болжамдарға сәйкес келесі аптада валюта бағамы әрекет етеді: бір АҚШ доллары үшін 497-500 теңге, бір еуро үшін 505-530 теңге, бір юань үшін 65-68 теңге және бір рубль үшін 5,4-5,6 теңге.
Қазір теңгеге саяси ғана емес, маусымдық фактор да әсер етіп тұр. Мұнай нарығы бағаның барреліне 77 доллардан 74 долларға дейін төмендеді. Израиль мен ХАМАС қозғалысы арасындағы бітімгершіліктің сақталуы осы өңірдегі эскалация қаупін азайтады. Нарықтағы мұнайдың артықтығына байланысты ОПЕК + елдері АҚШ президенті Трамптың картельді өндіруді ұлғайтуға шақырған қысымына қарамастан, ағымдағы өндіру шектеулерін сақтау ниетін растады.
АҚШ президенті Трамп АҚШ-тың сауда тапшылығы бар, бірақ оны енгізу сәуірге дейін кейінге қалдырылған барлық елдерге қарсы Американың күзгі сауда шараларын енгізуін жариялады, демек АҚШ келіссөздер жүргізуге дайын және бір жақты сауда соғысының жолын кесуі екіталай. АҚШ-тың маңызды жаңалықтарынан әзірге Трамптың Үндістан премьер-министрі Модимен кездесуі ғана, онда олар Үндістан американдық мұнайды ресейлік мұнайға зиян келтіріп сатып алуды арттырады, ал Үндістан мен Қытай қазір ресейлік мұнайды басты сатып алушылар болып табылады деп келісті.
Дегенмен, рубль ресейлік мұнай үшін өткізу тәуекелін сезген жоқ, керісінше, ресейлік нарықта Украинадағы соғыс таяу арада аяқталады, санкциялар алынып тасталады және РФ экономикасы әлемдік экономикаға қайта кірігуді бастайды деген оптимизм орнады. Рубль долларға қарағанда нығайып келеді, ал РФ Орталық банкі үзіліс жасап, негізгі мөлшерлемесін өзгеріссіз 21% деңгейінде сақтап қалды.
Келесі аптада біз төмендеп бара жатқан АҚШ долларының бұрылуын және оның 495-505 теңге дәлізінің жоғарғы шекарасына қарай қозғалысын, еуроның 520-530 теңгеге дейін өсуін, юанның 68,0-68,5 теңгеге дейін өсуін және рубльдің 5,3-5,5 теңге арасында тұрақтануын күтеміз.
