Басқаша айтқанда экономика «қызып кетуінен» қауіптеніп, айналымдағы ақша көлемін азайту үшін осындай қадамға барды.
2025 жылдың қаңтарында Ұлттық Банк елдегі ақша базасын 4,1%-ға азайтып, 594,3 млрд теңгені иемденді. Реттеуші сайтында жарияланған құжаттан байқағандай, бір ай ішінде қордағы ақша 14 трлн теңгеге дейін азайды. Ұлттық Банк экономиканың қызып кетуінен қауіптеніп, осындай шараға барып отыр.
Қаржы институтының бөлуі бойынша, ақша базасы бірнеше пункттен қалыптасады. Олар:
- айналымдағы қолма-қол ақша
- барлық есептік және қазіргі есепшоттар
- коммерциялық банктер мен басқа да қаржы ұйымдарының депозиттері мен теңгедегі есепшоттары
Дәл осы ақша базасы Ұлттық Банк әрекетінен кейін 14,6 трлн теңгеден 14,0 трлн-ға дейін азайды. Елдегі ақша массасы да өзгеріске ұшырады. Ақша массасы деп экономикада айналымда жүрген барлық қаражатты айтамыз. 2025 жылдың қаңтарында Қазақстандағы ақша массасы 44,68 трлн теңге болды. Ал бір айдан бұл көрсеткіш 975,87 млрд теңгеге немесе 2,1%-ға азайды. Оның ішіне жеке тұлғалардың ағымдағы шоты және электронды ақша массасы азайған. Бір айда аталған сегменттегі көрсеткіш 430 млрд теңге немесе 18%-ға дейін азайды. Бұл қаңтардағы барлық ақша массасының 44,1%-ын құрайды. Сарапшылардың сөзінше ақша массасын азайту инфляцияның алдын алады. 2020 жылдан бергі мезгілде пандемиялық дағдарыс кезінде әлеуметтік төлем арқылы айналымдағы ақша массасы қалыпты деңгейден асып кеткен болатын. Содан бері бас банк ақша массасын жұтып қойып, инфляция деңгейін төмендетуге тырысып келеді.
Осы жылы 17 қаңтарда Ұлттық Банк базалық мөлшерлемені 15,25% деңгейінде қалдыруға шешім қабылдады. Ол қадамын инфляцияның үдеуі, баға өсуі және экономиканың «қызып кету» белгілеріне байланысты деп түсіндірген еді. Дегенмен сарапшылар бұл тым асыра сілтеу дейді.
17 қаңтарда Қазақстан Ұлттық банкі базалық мөлшерлемені бұрынғы 15,25% деңгейінде сақтау туралы шешім қабылдады. Реттеуші мұндай қадамды инфляцияға қарсы тәуекелдермен және бағаның 8,6% -ға дейін өсуін жеделдетумен түсіндірді, сондай-ақ экономиканың қызып кету белгілері туралы мәлімдеді. Кейіннен Halyk Finance талдау орталығының басшысы Мәдина Қабжалова Ұлттық банктің бағасы біршама асыра көрсетілгенін мәлімдеді. Оның айтуынша, Ұлттық банк экономиканың қызып кетуі ықтимал қысқа мерзімді экономикалық индикатордың (ҚЭИ) мәніне сілтеме жасайды, ол жыл қорытындысы бойынша 6,2% -ды құрады. Сарапшының пікірінше, КЭИ жоғары мәндері өзінің маңыздылығына қарамастан, қызып кету туралы міндетті түрде куәландырмайды. Көрсеткіш жоғары деңгейде болды, бірақ ол ЖІӨ есебіне кіретін негізгі салалардың 60% ғана көрсетеді. Бұл ретте ЖІӨ-нің нақты өсуі жыл қорытындысы бойынша дәстүрлі түрде КЭИ-ге қарағанда неғұрлым төмен деңгейде қалыптасады (2024 жылдың қорытындысы бойынша Halyk Finance ЖІӨ-нің өсуін 4% -дан сәл астам деңгейде болжайды).
«Орташа инфляция, импорттың өсуі, нақты кірістер мен жалақының тоқырауы сияқты факторлар экономиканың қызып кетуі туралы айтқаннан гөрі оған қайшы келеді», — деп атап өтті Қабжалялова.
