Осыған дейін
Осыған дейін депутат Азат Перуашев өнеркәсіп және құрылыс министрі Ерсайын Нағаспаевқа Қазақстаннан қымбат және сирек кездесетін металдардың шикізат күйінде шетелге шығарылып жатқанын айтып, сауал жолдады, Қазақстанға жаңа кен пайдаланушылары көптеп кіріп жатқанын атап өтті. Атап айтқанда, 19 қыркүйекте өнеркәсіп министрлігі алтын, никель, кобальт, марганец, темір рудасы, көмір және басқа да пайдалы қазбалардың шамамен 40 кен орнын аукцион арқылы сатуды жоспарлап отыр.Оның айтуынша, жеңілдетілген лицензиялау шеңберінде барлығы 3 200 барлау және өндіру лицензиясы берілген, олардың арасында шетелдік тұлғалар да аз емес. Бірақ олардың барлығы Қазақстанның ұлттық мүдделерін сақтайтынына ешкім кепілдік бере алмайды.
Содан кейін пайдаланушылармен келісім-шартпен байланысы жоқ тәуелсіз аккредиттелген топтардың экспортталатын кендер мен концентраттарға химиялық талдауды енгізу қажеттігін айтты.
Өнеркәсіп және құрылыс вице-министрі Иран Шархан құрамында бағалы металдар бар шикізат тауарларын ЕАЭО аумағынан тысқары жерлерге экспорттау кезінде мемлекеттік бақылау жүзеге асырылатынын хабарлады. Бұл ретте әкетуге рұқсат алу үшін өтініш беруші аккредиттелген зертхана берген барлық қымбат металдардың құрамы көрсетілген хаттаманы қамтитын құжаттар пакетін ұсынады.
«Атап айтқанда, «Қазақмыс» корпорациясы 2024 және 2025 жылдары Қазақстан аумағында шикізатты қайта өңдеудің экономикалық тиімсіздігіне және рентабельділігінің болмауына байланысты концентратты шығаруды жүзеге асырды. Қолданыстағы технологиялық схемаға сәйкес, компания шикізаттың негізгі көлемін катодты мыс алынғанға дейін өңдейді, ал күкірт қышқылы цехының қалдықтары ерітінді түрінде кен алу үшін «Жезказганредметке» беріледі», — деп түсіндірді ол.
Сонымен қатар, оның айтуынша, кендер мен концентраттарды әкету кезінде Орталық кедендік зертханада сараптама жүргізу арқылы кедендік бақылау жүзеге асырылады. Бұл ретте осы мекеменің бизнеспен шарттар жасасуға құқығы жоқ, бұл мемлекеттік бақылаудың осы түрінің экспорттаушыдан тәуелсіздігін қамтамасыз етеді.
Бағалы материалдар туралы Заң керек
Қазақстанда бағалы,сирек кезедсетін материалдар қоры көп Біздің ел АҚШ тізіміндегі 50 элементтен 21-ін, сондай-ақ ЕО тізіміндегі 34 элементтен 19-ын жеткізуді қамтамасыз етуге дайын екені айтылған. Бірақ сарапшылар сирек кездесетін бағалы материал деген түсінік заңдастырылмағанын айтады.
Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы кодекске өзгерістер енгізілді, бірақ заңнамада әлі де олқылықтар бар:
• «бағалы сирек кездесетін материалдар» деген анықтама жоқ;
• тізімі жоқ;
• ең үлкен проблема — қоғамдық қатысудың болмауы мен ақпаратттың жеткіліксіздігі.
Сарапшылар мұның себебін барлау кезеңінде қандай пайдалы қазбалар өндірілетіні түсініксіздігімен түсіндіреді.
Енді не болмақ
Сарапшы Мақсат Халықтың айтуынша,әлем біздің осы сегментке көз тігіп отыр. Келіссөздерді халықаралық деңгейде жүргізу үшін бізге заң керек. 1990 жылдарда шетелдік инвесторлармен келіссөздер кезінде заңның жоқтығынан көп мүмкіндікті уыстан шығарып алдық. Енді өз мүддемізді халықаралық деңгейде қорғау үшін заң талаптарын да соған қарап үйлестіру керек.
