Мемлекеттің мүмкіндіктері шегінде мемлекеттің атаулы сыйлықақыларын біршама азайту керек деген пікірталастар көптен бері жүріп келеді
Күні кеше ғана Отбасы банкі басшысы Ләззат Ибрагимова қазір клиенттердің кетуіне жол бермеу үшін мемлекеттік сыйлықақыны есептеудің оңтайлы нұсқалары қарастырылып жатқанын айтқан.
Сыйлық, бәлкім, әлдеқайда атаулы болуы тиіс. Мысалы, табысы орташа немесе ортадан төмен азаматтарға төлеу. Халықтың өте бай топтарына бұл сыйлықты мемлекет төлемейді», — деді Ләззат Ибрагимова.
Екінші ықтимал өзгеріс — мемлекеттік сыйлық салымшының меншігіне айналатын мерзім.
«Мемлекет сыйлықақысы кейін салымшының меншігіне айналатын депозит мерзімі әр түрлі елдерде әр түрлі. Бізде, Қазақстанда, үш жыл (36 ай) жинақтайсың, сосын сен депозитті бұзған жағдайда да мемлекеттің сыйлықақысын алып тастай аласың. Хорватияда — бес жыл, Германияда — жеті жыл. Кейбір мемлекеттер мерзімсіз істеуге көшті, яғни егер сіз мұндай депозитті бұзсаңыз, мемлекеттің сыйлықақысын әрдайым қайтарып беруіңіз керек, себебі сіз мақсатқа жетпедіңіз, жүйе арқылы өзіңізді баспанамен қамтамасыз ете алмадыңыз. Біз де бірнеше нұсқаны қарастырудамыз: жеті жыл немесе мерзімсіз жасау. Менің ойымша, мұндай шетелдік тәжірибені мұқият зерттеу қажет», дейді Ләззат Ибрагимова.
Сарапшылар не дейді
ҚҚҚ кеңесінің төрайымы Елена Бахмутова тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі бойынша мемлекеттік сыйлықтарды төлеу тетігі қайта қарауды қажет етеді деп есептейді.
«Менің ойымша, салымшы қандай банкті таңдағанынан зардап шекпеуі тиіс. Яғни ақша салымшыға кетуі тиіс. Егер ол коммерциялық банктегі салымды таңдаса, онда тиісінше мемлекеттен алуға құқығы бар сыйлықақы да одан кейін жүруі тиіс. Қазір «Отбасы банкі» болып табылатын мамандандырылған банк үшін және басқа банк іске асыратын өнім үшін қандай да бір жағдайлар болмауы тиіс», — деп түсіндірді ол.
ҚҚҚ мәліметінше, Қазақстандағы барлық тұрғын үйді сатып алу-сату мәмілелерінің 80% -ы ипотека арқылы жасалады. Бұл ретте нарықта Отбасы банкі берген қарыздар басым, ал ипотекалық нарық бойынша мөлшерлемелер әрқашан базалық мөлшерлемеден төмен болып қалады.
Е.Бахмутованың пікірінше, жеке банктердің тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіне кіруі нарыққа зиян келтірмейді.
«Бізде жас халық бар, тұрғын үй нарығы белсенді дамып келеді, сондықтан, әрине, ипотекаға сұраныс болады. Менің ойымша, жаңа сатып алушылар, салымшылар Отбасы мен осы тұрғын үй құрылыс жинақ тетігін іске қосатын банктер арасында бөлінеді. Менің ойымша, бұл объективті шешім, ол ипотекалық несиелендіру үшін жеке жинақтарды ұсыну және іске қосу мүмкіндіктерін жақсартады», — деп атап өтті ҚҚҚ кеңесінің басшысы.
Осыған дейін
ҚНДРА басшысы Мәдина Әбілқасымова Kazakhstan Growth Forum алаңында айтқандай, бұл банктер туралы жаңа заңда жазылады. Қазір тұрғын үй-құрылыс жинақтары жүйесіне қатысу үшін міндетті түрде жеке ипотекалық қаржы құрылымын құру қажет, бұл айтарлықтай көп шығынға әкеп соғады. «Енді біз тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесін коммерциялық банктерге таратсақ, олар жеке заңды тұлға құрмай-ақ осы жүйеге қатыса алады. Сөзсіз, бұл халық үшін мүмкіндіктерді кеңейтеді, мөлшерлемелерді төмендетеді, ипотекалық кредиттердің қолжетімділігін арттырады», — деп хабарлады ҚНДРА басшысы.
Бұл ретте жекеменшік ЕДБ-де мемлекеттік сыйақыларды есептеу мәселесі әзірге ашық күйінде қалып отыр.
«Мұндай депозиттер бойынша мемлекеттік сыйлықақылар бола ма, жоқ па, әзірге бұл мәселе шешілмеген. Үкімет бұл шешімді өзі қабылдайды деп ойлаймын. Өкінішке орай, бұл тетік әзірше пысықталмаған», — деп қосты спикер.
Сонымен қатар, М.Әбілқасымованың айтуынша, банктер «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» жүйесіне қатысуға «өте мүдделі»
«Мөлшерлемелер өте жоғары болғандықтан, нарықтық ипотека жалпы осындай шарттарда шектелуі тиіс деп есептейміз. Ол тек табысы жоғары азаматтар үшін ғана қолжетімді болуы мүмкін. Қалғандары үшін нарықтық ипотека барынша шектелуі тиіс, өйткені бұл шамадан тыс қарыз ауыртпалығын тудырады», — деп есептейді ҚНДРА басшысы.
