Қаржы институттарының жылдық пайыздық мөлшерлеме туралы ұстанымдары қырық құбылып тұр.Оның мөлшерлемесінің салмағын жеңілдетуге ішкі факторлар жол бермей тұр. Парламент осыған дейін пайыздық мөлшерлемені 44 пайызға түсіруді сұраса, ҚНДРА 42 пайыз деді. Егер бұл ұсыныс зерттеліп, зерделеніп, айналымға енсе, несие пайызы да қазіргі 20-25 пайыздан әжептәуір төмендейді. Оның қанша пайызға тоқтайтынын ешкім болжап айта алмайды.
Осыған дейін
2025 жылғы маусымда ҚНДРА кредиттер бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін 25% -дан 20% -ға дейін өзгертті, алайда кейіннен жаңалық енгізу қарашаға дейін кейінге қалдырылды. Тамыз айында Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов пайыздық мөлшерлеме мөлшері, мысалы, бастапқы жарна ұлғайған жағдайда қайта қаралатынын жоққа шығармады.
Сарапшылар жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесіндегі нақтылықтың кемшіндігі ипотеке несиесіне әсер етеді дегенді біраздан бері айтып жүр.
ҚҚҚ кеңесінің төрайымы Елена Бахмутова журналистермен кезедскен кезде кез келген белгісіздіктің банк жүйесі үшін тәуекелі бар екенін атап өтті
Оның айтуынша, қазір шекті мөлшерлеменің қай бағытқа қарай қозғалатыны түсініксіз болса, онда, әрине, ЕДБ жаңа кредиттер беруге құлықсыз болады, себебі қазір мөлшерлеме тағы да 25% деңгейінде әрекет етеді. Бұл ретте нормативтік-құқықтық актінің күші жойылған жоқ, ол ауыстырылды.
ҚҚҚ басшысы банк секторы үшін кез келген қорландыру құны базалық мөлшерлемемен шамалас екенін еске салды. Демек, қаржы институттарының кез келген өнiмдерi, оның iшiнде ипотекалық өнiмдер осы факторға негiзделетiн болады.
Е.Бахмутованың айтуынша, егер бастапқы жарна үлкен болса, ал LTV (Loan-to-Value ratio, немесе «құнға кредит» коэффициенті) төмен болса, онда ЕДБ неғұрлым адал шарттарды ұсына алады. Алайда, нәтижесінде барлығы қорландырудың нарықтық құнына байланысты болады.
«Мен несиелер бойынша шекті мөлшерлеменің неге қабылданғаны туралы бастапқы идеяға оралуды ұсынамын. Ол заңда өсімпаздықты болдырмау үшін белгіленген. Оны қарыздардың жекелеген түрлері бойынша қолдану идеясы маған артық егжей-тегжейлі көрініп тұр, банктер үшін жаңа өнімдерді қалыптастыруға ешқандай кедергі келтірмеу үшін одан бас тартқан дұрыс болар еді. Несиелер берілмейтін өсім мөлшерлемесі ретінде қабылданатын шекті ғана болуы тиіс. Ал ГЭСВ-ға келетін болсақ, ол қарыз алушы қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесінен басқа қандай ілеспе шығындарды көтеретінін түсінуі үшін құрылған «, — деп есептейді ҚҚҚ басшысы.
Сарапшы атап өткендей, бір жағынан, жеке тұлғалар үшін кредиттік шарттарды нормативтік қатайту жалпы макроэкономикалық тәуекелдерді төмендетеді, екінші жағынан, «клиенттерге қатысты айрықша патернализм» қаржылық сауаттылықты арттыру міндетіне қайшы келеді.
Енді не болады
Сарапшының айтуынша, шекті мөлшерлемелерден бас тарту өнімдерді нарықтық жағдайда дамытуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, ипотека жағдайында жоғары базалық мөлшерлеме және 12% -дан жоғары инфляция оны халықтың аз бөлігіне ғана қолжетімді етеді, деп атап өтті ол.
«Мұндай мөлшерлемені төлеу үшін ақырында сіз баспананың екі-үш құнын төлейсіз. Демек, бұл өнім қазір клиенттердің жоғарғы қабаты үшін. Ал егер біз қолжетімді тұрғын үй қарыздары туралы айтатын болсақ, онда әзірге бұл тек Банк отбасының несиесі. Немесе бұл ипотеканың құнын төмендету үшін мемлекеттің қатысуымен қосымша өнімдер болуы тиіс. Бүгінгі жағдайда тұрғын үй сатып алуға нарықтық қарыздар қымбат. Олар реттеуші белгілейтін ешқандай шектеулерге қарамастан өзгеше бола алмайды. Себебі бұл нарық, бұл экономика «, — деді Е.Бахмутова.
Сондай-ақ,бұл мәселенің ішкі нарыққа қалай әсер ететінін қаржыгер Ғалым Хұсайынов айтып берді. «Ұлттық банк клиенттер жылжымайтын мүлік үшін артық төлем жасамауы керек деген ұстанымды қолдайды. Алайда, егер ақшаның құны қазір 16,5% -ды құраса және оны, мысалы, 17,5% -ға дейін көтергісі келсе, онда 20% -дық ипотека банктерге қызықсыз болады, себебі сізде маржа, cost of risk, транзакция құны, яғни несие беру болуы тиіс, ол ақшаға тұрады. Осыған байланысты, әрине, мәселе банктер, олар коммерциялық ұйымдар, 20% ипотеканы қолдан жасай алмайды», — деп атап өтті ол.
Оның пікірінше, бұл жағдайда ЕДБ аталған өнімді дамытудан бас тартып, ипотека беруді шектеуі мүмкін.
«Немесе құрылыс компанияларымен серіктестікте қандай да бір кешбэк, комиссия және т.б. алу үшін бағдарламаларды іске қосады, онда олар осы ГЭСВ айналып өту үшін пәтерді сатудан табыс табар еді. Алайда, ай сайын біреу 20% -дан береді, бірақ маржа өте аз болады. Сәйкесінше, банктер үшін бұл басымдыққа ие емес өнім болады «, — дейді Ғ.Хұсайынов.
