Биыл инфляциялық қысымның күшеюін ескере отырып, реттеуші монетарлық саясатты қатаңдатқан: наурызда мөлшерлеме 15,25% -дан 16,5% -ға дейін өсті, содан бері өзгеріссіз қалып отыр.
Сарапшылардың пікірі
Halyk Finance сарапшыларының пікірінше, алдағы айларда мөлшерлеме осы деңгейде қалады. Себебі, инфляция факторларының қалыптасқан теңгерімі, инфляцияға қарсы үрдістер және сыртқы экономикалық факторлардың әсері Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені 16,5% деңгейінде сақтап қалуға мүмкіндік береді. Сарапшылар айтып өткендей, Ұлттық қордан 2025 жылға арналған бюджетке трансферттер сомасы 5,25 трлн теңге мөлшерінде бекітілді. 2025 жылдың жеті айында 3,475 трлн теңге пайдаланылды, бұл өткен жылғы деңгейден 476 млрд теңгеге (15,9%) артық. Орташа айлық пайдалану 496 млрд теңгені құрады. Егер трансферттердің жалпы жоспарланған сомасы ұлғайтылмаса (өткен жылдағыдай), онда 2025 жылдың қалған бес айында трансферттерді орташа айлық пайдалануды 355 млрд теңгеге дейін қысқарту қажет болады. «Ұлттық қордан бөлінетін трансферттерді шектеуге байланысты фискалдық ынталандырудың айтарлықтай қысқаруы экономиканы қолдауға арналған бюджет шығыстарының азаюына алып келеді. Осының салдарынан жиынтық сұраныстың өсуі баяулайды және инфляциялық қысым төмендейді», – деп есептейді сарапшы Салтанат Игембаева.
Инфляция алты айлық құбылмалықтан кейін тұрақтандыру нүктесіне барып тоқтады: Жыл басында жоғары өсу қарқынын көрсеткен айлық инфляция шілдеде 0,7% -ға дейін кері шегінді.
«Сондай-ақ біз жыл соңына қарай фискалдық ынталандырудың қысқаруын күтеміз. Біздің ойымызша, осы жылдың тамыз-желтоқсан айларында 2025 жылға арналған бұрын бекітілген лимит сақталған жағдайда Ұлттық қордан бөлінетін трансферттерді шектеуге байланысты фискалдық ынталандыру айтарлықтай қысқарады. Бұл экономикалық өсудің байқалатын жоғары қарқынын бәсеңдетеді және инфляциялық қысымның төмендеуіне ықпал етеді, алайда инфляциялық күтулерге, ішкі теңгерімсіздіктерге және сыртқы экономикалық факторларға байланысты тәуекелдерді толық өтей алмайды», – дейді сарапшылар.
Үкімет электр энергиясы, жылыту, сумен жабдықтау және газ бағаларының болжамды өсуін төмендете отырып, ТКШ тарифтерінің өсуін шектеу жөнінде шаралар қабылдады.
Оның үстіне, жыл соңында мемлекет Ұлттық қордан бөлінетін трансферттерді қысқарту есебінен экономиканы қолдау көлемін азайтады деп күтілуде. Бұл экономикадағы сұраныстың төмендеуіне және тиісінше инфляцияның одан әрі баяулауына байланысты.
Freedom Finance Global сарапшысы Данияр Оразбаев реттеуші мөлшерлемені 16,5% деңгейінде қалдырады деп есептейді. Оның айтуынша, инфляция шілдеде жеделдетілмей қалды, тамыз айында да осындай үрдіс сақталатынын айтыпты. Себебі Ұлттық банк осыдан 1 жыл бұрынғы мәлімдемесінде жыл соңына дейін мөлшерлемені сақтауға бейім екенін айтқан.
«Сыртқы баға қысымы да әлсіреуде, осыған ұқсас үдерістер Ресей экономикасында да байқалады. Алдағы отырыста мөлшерлемені төмендету мүмкіндігі күмәнді болып көрінеді, себебі ол үшін инфляцияның тұрақты баяулауы және реттеушінің бұрынғы саясаты көрсеткендей, валюта нарығындағы тұрақтылық қажет. Ағымдағы енгізу кезінде сақтау ықтималдығын 90%, арттыру — 10%, ал төмендеу — 0% деп бағалаймыз «, — деді ол. Сарапшының айтуынша, жоғары мөлшерлеме теңге бағамын қолдайды және теңге активтерін тартымды етеді.
Бірақ мұндай саясаттың кері жағы да бар: бизнес үшін несиелер қымбаттап барады, бұл компаниялардың дамуын қиындатады. Халық үшін мөлшерлеменің әсері байқалмайды дерлік. Сонымен қатар теңгенің нығаюы және бағаның өсуінің баяулауы арқылы мөлшерлеме инфляциялық күтулерді төмендетуге көмектеседі.
«Әзірге базалық мөлшерлеменің жыл соңына дейін ағымдағы деңгейде болу ықтималдығы жоғары. Бұл туралы Ұлттық банкте де айтылды және әзірге инфляция динамикасы көрсетіп отыр «, — деп қосты Данияр Оразбаев.
Оның пікірінше, егер инфляция бәсеңдей бастаса, ақша-несие саясатын жұмсарту келесі жылы ғана мүмкін болады.
Ұлттық банк қолданатын жоғары пайыздық мөлшерлеме бизнес үшін несиелерді қымбаттатып, компаниялардың дамуын баяулатады, алайда ол теңгенің нығаюына және инфляциялық күтулердің төмендеуіне ықпал етіп, мөлшерлеменің халыққа әсерін көрінбейді.
Жоғары пайыздық мөлшерлеменің салдарын талдау
- Бизнеске теріс әсері:
- Несиелердің қымбаттауы компаниялардың дамуын қиындатады.
- Халыққа бейтарап әсер ету:
- Халық мөлшерлеменің өз шығыстарына әсерін іс жүзінде сезінбейді.
- Инфляцияға оң әсері:
- Ұлттық валютаның нығаюы және бағаның өсуінің баяулауы инфляциялық күтулерді төмендетуге көмектеседі.
- Ставка бойынша болжам
- Деңгейді сақтау ықтималдығы:
- Базалық мөлшерлеменің жыл соңына дейін ағымдағы деңгейде сақталу ықтималдығы жоғары, бұл Ұлттық банктің ұстанымымен және инфляция динамикасымен расталады.
Базалық мөлшерлемені төмендету шарттары
Ақша-кредит саясатын жұмсарту инфляция төмендеген жағдайда келесі жылы ғана мүмкін болады.
