Бұған халықтың несие алуға деген сұранысының төмендеп кеткені себеп болды.
Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының мәліметінше, 2025 жылдың бірінші жартыжылдығында жаңа беру көлемі жылдық көрсеткіште бар болғаны 14,4% -ға ұлғайды. Бір жыл бұрын көрсеткіш шамамен 29% -ды құраған.
Бөлшек кредиттер портфелі 2024 жылдың осындай кезеңіндегі 9,9% -ға қарағанда 9,1% -ға өсті. Сарапшылардың атап өтуінше, нарық қарқынды кеңею кезеңінен бірте-бірте біркелкі өсуге жақындап келеді.
Бұған дейін банктер автонесиелеу, кепілсіз және кепілдікпен берілетін несиелерді белсенді түрде қолдап отырды. Ал ипотекаға келгенде банктер тарапынан мақұлдау көрсеткіші 37%-дан 26%-ға күрт төмендеген. Сарапшылар жылдық сыйақы мөлшерлемесіндегі өзгерістер теріс әсер етті деген пікір айтады.
Неге нарық салқындап жатыр?
Бұл, негізінен, бизнеске қарыздардың өмірлік циклінің қысқа сипатына байланысты, бұл оларды беру үшін тезірек өтеуге әкеледі. Жұмыс істемейтін несиелерді есептен шығару және қайта құрылымдау портфельге жағымсыз әсер етуі мүмкін.
Қауымдастық сарапшыларының айтуынша, қызмет көрсетілмейтін несиелерді төмендету бойынша жүргізілген жұмыс туралы есепті мерзімі өткен берешектің, әсіресе ауыл шаруашылығы мен құрылыстың қатты төмендеуімен бағалауға болады.
Мамандардың айтуынша, корпоративтік несиелеудің қазіргі құрылымы, ең алдымен, экономиканың құрылымы мен сапасына байланысты. Соған қарамастан салалардың экономикалық көрсеткіштерінің серпінін бағалай отырып, несиелеу озық қарқынмен жүріп жатқанын атап өту қажет.
Себебі
Қатаң реттеуші талаптар кепілсіз сегментті шектеді, ал жоғары пайыздық мөлшерлемелер халықтың қарыз алуға дайындығының кері кеткенін көрсетеді.
Бұдан басқа, қазақстандықтардың нақты табысы 2,6% -ға төмендеді, бұл тұтынушылық белсенділікті шектеді. Сондай-ақ нарықтың молығуы да, өткен жылдардың жоғары базасы да рөл атқарды.
Нәтижесінде клиенттік базаның өсімі бір жыл бұрынғы 55 мыңға қарағанда үш еседен астам — 178 мың жаңа қарыз алушы қысқарды. Кредиттеудің ену деңгейі 88,6% — дан 88,2% — ға дейін төмендеді.
Талдаушылардың пайымдауынша, сұраныс қамтамасыз етілген өнімдерге қарай жылжуда. Автокредиттер ең қарқынды өсімді көрсетті — + 54% г/г. Одан кейін кепілге салынған заемдар — + 23% және ипотека — + 14%. Ал өткен жылдардың басты драйвері — кепілсіз несиелер 16% -ға төмендегенін көрсетті. Банктер клиенттерге автокредиттерде (мақұлдау деңгейі 16% -дан 18% -ға дейін өсті), кепілсіз қарыздарда (27% -дан 31% -ға дейін) және кепілге қойылған кредиттерде (36% -дан 41% -ға дейін) белсенді түрде қарсы келеді.
Ал ипотекадағы көрсеткіш 37% -дан 26% -ға дейін күрт төмендеді. Себебі өзгерістердің теріс әсері.
Сарапшылардың атап өтуінше, бөлшек кредиттеу нарығы жоғары орташа чекті неғұрлым сенімді сегменттерге қарай жылжуда. Бұл портфельдің сапасын қолдайды, бірақ елдің экономикалық өсу қарқынын шектеуі мүмкін жалпы тұтыну белсенділігінің төмендеу тәуекелін арттырады.
