2025 жылғы I тоқсанда мұнай экспорты 20% -дан астамға қысқарды, бұл елдің барлық экспортының 12% -ға төмендеуіне алып келді. Бұл Каспий құбыр консорциумы (КҚК) арқылы мұнай тасымалдау проблемаларын қоса алғанда, бiрнеше факторларға байланысты. Сарапшылар Қазақстанда мұнай өндірудің орташа деңгейі алдағы он жылда жылына 105 млн тонна деңгейінде қалуы тиіс деп болжап отыр. Қазақстан жетекші экономикалық зерттеу зертханасының Econovis 14 мамырда жарияланған есебіне сәйкес 2024 жылы күніне 1,05 миллион баррель (Мб/д) жеткізіп, Еуропалық одаққа (ЕО) ірі шикі мұнай экспорттаушылар арасында үшінші орынды иеленді.
- ҚМГ Қазақстанның барланған мұнай мен газ қорларының жалпы көлемiнiң 20 процентiн бақылайды және мұнай мен газ конденсатының жалпы көлемiнiң 27 процентiн және газдың 14 процентiн өндiредi.
- Қазақстандағы мұнай жобасын дамытумен Chevron еншілес кәсіпорны — «Теңізшевройл» айналысады, оның 75% үлесі американдық компанияларға тиесілі (50% — Chevron және 25% — ExxonMobil).
- Компанияның бесінші бөлігі қазақстандық «Қазмұнайгаз» мұнай-газ компаниясына және 5% ресейлік «Лукойл» компаниясына тиесілі.
Қазақстандағы мұнайдың қоры 25-30 жылға жетеді
TRADEREPORT телеграм арнасы кеше мұнай экспортымыз 2008 жылдан бергі ең төменгі деңгейге түскенін жазды. Мұндай деректің ізі Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің мәліметтерінде де байқалады. Таратып айтсақ:
- 2025 жылдың қаңтар-сәуір айларында Қазақстан 11,9 млрд долларға 21,3 млн тонна мұнай экспорттаған, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда тоннамен 12% және құндық мәнде 19% аз.
Қазақстан мұнайын сатып алуды айтарлықтай қысқартқан елдер:
- Қытай (-72%),
- Сингапур (-65%),
- АҚШ (-58%),
- Швейцария (-26%).
Бұл ретте жаңа экспорт басталған елдер:
- Египет (205 мың тонна),
- Багам аралдары (97 мың тонна),
- Ирландия (20,6 мың тонна).
Үздік экспорттық нарықтар:
- Италия (9,6 млн тонна, -4%),
- Нидерланды (2,5 млн тонна, +17%),
- Франция (1,8 млн тонна, -7%),
- Грекия (1,6 млн тонна, +25%),
- Румыния (1,5 млн тонна, +15%),
- Испания (0,98 млн тонна, +92%).
Halyk Finance сарапшылары 2025 жылдың бірінші тоқсанындағы Қазақстанның сыртқы саудасы бойынша статистиканы талдады. Және оларда оған мемлекеттік органдардың ресми жауабы жоқ сұрақтар туындады.
Қазақстандық экспорттың айтарлықтай төмендеуінен бастау керек.
- 2024 жылдың бірінші тоқсанымен салыстырғанда ол 13,4% -ға төмендеді (ал импорт керісінше 0,3% -ға өсті).
- Қаңтар-наурыз айларында Қазақстан сыртқы саудадан 16,3 млрд доллар табыс тапты, бұл өткен жылмен салыстырғанда 2,2 млрд долларға аз.
Көптеген жылдар бойы Қазақстан экономикасын қолдайтын шикізат тауарларының экспорты барынша қысқарды.
- жылмен салыстырғанда 14,4% -ға төмендеді. Аралық өнім экспорты да төмендеді (-6,7%).
- ел шетелге дайын өнімді 4,2% -ға көп сата бастады, бірақ мұнда сауда көлемі шикізат секторына қарағанда едәуір аз (12,8 млрд долларға қарағанда 1,8 млрд доллар).
Сарапшылардың пікірінше, қазақстандық мұнай экспортына қатысты бір қызық жағдай болып жатыр.
Сарапшы Айбек Тайбекұлының айтуынша:
- Елдегі өндірістің өсуіне қарамастан, мұнай жеткізу құндық мәнде де (-21,2%),
- Физикалық көлем бойынша да (-14%) қысқарды.
- Мәселен, ҚМГ-дан мұнай өндіру, оның ішінде Теңіз кен орнының қуаттылығын кеңейту есебінен 5,8% -ға ұлғайды.
- Экспорттың қысқаруы аясында сыртқы сауда профициті 39% -ға — 5,6 млрд-тан 3,4 млрд долларға дейін төмендеді.
- Салыстыру үшін: 2025 жылдың алғашқы екі айының қорытындысы бойынша төмендеу 36% -ды құрады.
