Қазақстан экономикасы өсіп келе жатқан инфляциялық қысыммен бетпе-бет келеді: мамыр айындағы деректер тұтыну бағаларының өсуін жеделдетудің тұрақты үрдісін растады.
Ұлттық банкі ақша-кредит саясатын қатаңдату мүмкіндігін айтып, өз риторикасын өзгертті. Қазақстанның Ұлттық банкі базалық мөлшерлемені 16,5% деңгейінде сақтап қалды, алайда Goldman Sachs және JPMorgan атап өткендей, реттеушінің үні әлдеқайда «шоқтыққа» айналды. ҚҰБ өз коммуникациясына қатаңдату сигналдарын қайтарып, азық-түлік бағасының өсуі, ішкі сұраныстың қалпына келуі және тіпті мұнай бағасының төмендеуі сияқты факторларға сілтеме жасай отырып, 2025 және 2026 жылдарға арналған инфляциялық болжамдарды көтерді.
Қазақстан Ұлттық банкінің (ҰБК) төрағасы Тимур Сүлейменов 2025 жылғы 5 маусымдағы брифингте базалық мөлшерлемені қатаңдату мүмкіндігі туралы айтты. Ол оны 16,5% деңгейінде ұстап тұру айтарлықтай қиын деп есептейді.
JPMorgan не дейді
- Инфляция бойынша маусым айындағы есеп күшті болған жағдайда, ҚҰБ шілденің өзінде ставканы 50 базистік тармаққа көтеруді қарастыруы мүмкін деп есептейді.
- Бұл ретте базалық мөлшерлеменің ағымдағы деңгейін 2025 жылдың соңына дейін сақтау екі инвестициялық компания үшін де базалық сценарий болып табылады.
Айта кетейік, енді Ұлттық банк базалық мөлшерлеме бойынша шешімді талқылау түйіндемесін жариялай бастайды.
- ҰБ пікірінше, бұл айқындылықты және қандай да бір шешімдерді қабылдау кезінде Ақша-кредит саясаты жөніндегі комитет мүшелерінің қозғаған қисынын көбірек түсінуді қамтамасыз етеді.
Біз үшін не маңызды
Қазақстанның ішкі проблемалары Goldman Sachs (GS) және JPMorgan (JPM) сияқты жетекші халықаралық қаржы институттарын зерделеудің мәніне айналғаны маңызды. Олар өздерінің соңғы есебінде инфляцияның күзге қарай жеделдеуін және жылдың соңына қарай аздап төмендеуін болжайды.
- Қазақстанда 2025 жылғы мамырда жылдық инфляция 11,3% -ға жетті.
- Бұл көрсеткіш 2024 жылдың соңында басталған өсу трендін жалғастыруда, ол кезде қарашада инфляция 8,4%, ал желтоқсанда — 8,6% болды.
Баға өсуінің неғұрлым елеулі факторы қызмет көрсету секторы болып қалып отыр.
- 2025 жылғы мамырдың қорытындысы бойынша бұл санаттағы инфляция 2024 жылғы қарашадағы 13,3% -дан үздіксіз өсуді көрсете отырып, жылдық көрсетуде 16,0% -ды құрады.
- Бұл 2007 жылдан бергі ең жоғары көрсеткіш, JPMorgan бағалауы бойынша, мамыр айында базалық инфляцияның негізгі драйвері болып табылады, ол г/г-ның 10,8% -ына жетті.
Азық-түлік тауарларының үлесі де кері шегінген жоқ
Goldman Sach мәлімдегендей, «Азық-түлік, сусындар және темекі» санатындағы инфляция 2024 жылғы қарашадағы 5,4% -дан 2025 жылғы мамырда 9,6% -ға дейін өсті.
- Бұл ретте, Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша пияз (76,3%), қырыққабат (67,5%) және картоп (66,9%) сияқты жекелеген позицияларға, сондай-ақ суық суды (97,6%), су бұруды (25,1%) және орталық жылытуды (19,2%) қоса алғанда, коммуналдық қызметтерге бағалардың едәуір өсуі байқалды.
Сарапшы Сапарбай Жобаевтың айтуынша, аға сұраныс пен ұсынысқа байланысты өзгереді.
Инфляция деп ішкі базардағы (нарықтағы) ұлттық ақшада бағаның өсуін айтады.
2022 жылы жалпы инфляция 20,5%, ал, азық — түлік бағалары 25% ға шарықтады.
2023-24 жылдары 10% айналасында болды.
Инфляцияның өсуінің кемінде 4-5 әсер ету себептері бар
1. Өзіндік құн өсуі. Мәселен, құрылыста материалдар, еңбек ақы, транспорт, дизель, коммуналдық қаражаттар өседі.
2. Өнім ұсынысының көлемінің аздығы. Өткендегі қант, биылғы картоп бағасының өсуі.
3. Ақша массасының өсуі сұранысты ұлғайтады. Бюджет ұйымдарының жалақылары өсуде. Баға өседі. Себебі өнім соңғы үш жылда өскен жоқ, ал экономикадағы ақша 40% ға өскен.
Негізінен мемлекеттік қаржыдан жоғары 4-5 млн теңге алатындардың жалақысын әр жылы орташа 10% индексациялау инфляция көзі.
4. Импортталушы инфляция.
Доллардың айырбастау бағамы осы, импортталған товарлардың бағасын өсіреді.
5. Мемлекеттік реттеу. Салық, Кеден төлемдері, Қосымша құн салығы, ішкі өндірісті қолдау, протекция сияқты шешімдер де баға өсуіне әсер етеді.
6. Маусымдық баға өзгерулері. Астанада қияр наурызда 1500-1900 теңге болды. Қазір 350-400 теңге.
Бағаға басқа да әсер ететін нәрселер бар.
Мәселен, сыбыс. Үй бағасы түсер екен, гүріш аз болар екен, қарақұмық мол болар екен, Ресей бидайын бізге арзан сатып жатыр екен.)))
Ал, доллар жақын арада үлкен өзгермесе керек
Оған әсер ететін нәрсе экспорт пен импорт көлемі. Мұнай бағасы. Шет елдермен төлем балансы тікелей байланысты.
Мұнай бағасы 64-65 доллар барреліне болып тұрғанда төлем балансы теріс болып, доллар біраз өсуі мүмкін. Себебі бюджетіміз мұнайдың баррелі (бөшкесі) 75 доллар болады деп түзілген.
Қазір 1 доллар = 510 теңге.
