Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі дайындаған банктер туралы жаңа заң жобасында қазақстандық ЕДБ ислам шарттарымен несие беретіні көзделгені айтылған. Жоба мақұлданса, дәстүрлі банктерге де исламдық қаржы құралдарын ұсынуға мүмкіндік беріледі.
Қазақстандық банктер ислам шарттарын негізге алып қана қаймай, финтехке баса назар аударатын болады.
Заң жобалары Мемлекет басшысының 2024 жылғы 2 қыркүйектегі «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан Республикасы халқына Жолдауы аясында айтылған тапсырмаларын орындау мақсатында әзірленді.
Заң жобалары экономикалық белсенділікті ынталандырудың өзекті мәселелерін шешуге және финтех секторын одан әрі дамытуға бағытталған.
Төлемге қабілетсіз банктердің есеп айырысуларында мемлекет қаражатын пайдалану шарттарын қатаңдату ұсынылады. Жүйелік маңызы бар банктерге қатысты ерекше жағдайларда мемлекеттік қолдау көрсету көзделіп, проблемалы банктердің қызметін реттеудің үш сатылы жүйесін енгізу жоспарланып отыр.
- Қаржылық жағдайдың нашарлауының алғашқы белгілері кезінде банк күшейтілген бақылауға көшірілетін болады.
- Екінші кезең тұрақтылықты қалпына келтіру режимінде жағдай нашарлай берсе, келесі кезең іске қосылады. Банк тұрақтандыру шараларын іске қосуға, яғни активтерді қайта құрылымдауды, менеджментті ауыстыруды, бейінді емес активтерді сатуды жүргізуге, инвесторларды іздеумен айналысуға міндетті.
- Үшінші кезең реттеуде банк төлем жасауға қабiлетсiз деп танылған жағдайда уақытша әкiмшiлiк енгiзiледi. Өмірге қабілеттілікті бағалау жүргізіледі, оның қорытындысы бойынша тарату немесе қайта құрылымдау туралы шешім қабылданады.
- Мемлекеттік қолдау қаржы жүйесі үшін тәуекелі аз, жүйелік маңызы бар банктер үшін ерекше жағдайлармен ғана шектеледі. Бұл мемлекеттің банктерді құтқаруға қатысуы барынша азайтылады дегенді білдіреді.
- Тұрақтандыру үшін негізгі жауапкершілік банктің өзіне және оның акционерлеріне жүктеледі.
- Норманың негізгі мақсаты жүйелік маңызы бар банктер үшін қаржы жүйесі үшін ең аз тәуекелдері бар ерекше жағдайлармен ғана шектелетін мемлекеттік қолдауды қолдануды барынша азайту болып табылады.
Сарапшылардың айтуынша, жаңа заң күшіне енгенен кейін банктерде ойын ережесі өзгеріп, жаңа қаржы институттары пайда болады. Қор нарығы дамымағандықтан, банктерге деген сенім деңгейі өте жоғары.
- Банктерде 24 трлн теңге жеке және 17 трлн теңге заңды тұлғалар бар. Бұл өте жоғары сенім көрсеткіші.
- банктердің акционерлері саяси тұлғалар ретінде реттеушіден күштірек болып көрінсе, қазір ойын ережесі өзгерді.
- ЕДБ акционерлері құрамы Ұлттық банк пен ҚНДРА талаптарын жүре тыңдайтындардан тазарады.
Заң жобалары «Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң жобалау жұмысының қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 29 желтоқсандағы №907 қаулысына сәйкес әзірленді.
Біздің байлам
- Жаңа заң банктерді тәуекелге бағдарланған реттеуге толық көшу туралы талапты қамтуы тиіс.
- Заңда әлемдік үздік тәжірибеге толық сәйкес құрылған осындай реттеу қағидаттары сипатталуға тиіс.
- Ең алдымен бұл пропорционалдық қағидатына қатысты.
- Банктiк реттеу мен қадағалаудың тепе-теңдiк принципiн сақтаған кезде банктер үшiн консультативтiк құжатта жоспарланғандай екi лицензияны (базалық және әмбебап) енгiзу қажеттiгi жойылады.
- Стандартты тәуекелге бағдарланған реттеуге сәйкес ұсақ және орта көлемді банктер үшін қадағалау пропорционалды негізде әлдеқайда жеңіл болуы тиіс.
