Мемлекет әйелдердің бала тууына байланысты берiлетiн бiр жолғы мемлекеттік жәрдемақы төлеу ережесiн өзгертті. Енді бірде бір ана, қанша жерден жоғары жалақылы жұмыс істесе де үлкен көлемде төлем алудың мүмкіндіктері заңмен шектелді.
Бұған дейін ондаған жылдар бойы қолданыста болып келген Жүктілікке және босануға байланысты кірісінен айырылу жағдайы бойынша әлеуметтік төлемдерді тағайындау, жүзеге асыру, тоқтата тұру, қайта есептеу, қайта бастау, тоқтату қағидаларына сәйкес, орасан зор жарна аударған әйелдер 9 миллион теңгеге дейін «декреттік» төлем алуға мүмкіндік берілді.
«Декреттік төлемнің көлемін айқындауда бірнеше жұмыс орнында істеген алушының барлық жұмыс орны бойынша әлеуметтік төлемдері, әрине, ескеріледі. Алайда ақырғы төлемнің көлемі бәрібір еңбекке жарамсыздық күндері коэффициентіне көбейтілген 7 ЕТЖ мөлшерінен аспайды. Мәселен, бала туған ананың бұған дейінгі ай сайынғы табысы бір жұмыс берушісі бойынша 100 мың теңге, екіншісінде – 120 мың теңге, үшіншісінде – 85 мың теңге болса, оның жалпы 305 мың теңге табысы ескеріледі. Бір жолғы төлем көлемі 1 281 000 теңгені құрайды», — деп мәлім етті МӘСҚ баспасөз қызметі.
- Егер ана сәби сүйгенге дейін екі не одан көп орынның әрқайсысынан 500 мыңнан не 1 миллион теңгеден жалақы алып келсе, төлем төлеу үшін бәрібір тек 595 мың теңге табысы ғана есептеледі.
- Осылайша, бірнеше жерде немесе жоғары жалақылы лауазымда істейтін аналар бір жұмыс орнында еңбек ететін және 595 мың теңгеден аспайтын табыс табатын аналармен теңестірілді.
«Тексеру кезінде өтірік жұмысқа тұру, жалған келісімшарт бекіту жағдайлары анықталды. Кейбір кәсіпкерлер декреттік төлем алу үшін тиісті анықтама ұсынған әйелдерді шын мәнінде жұмысқа алғанын растай алмады. Бірқатар жүкті әйел бала туардың алдында өз табысын қасақана арттырған. Осы мақсатта олардың атына бірден бірнеше жұмыс беруші МӘСҚ-ке әлеуметтік аударым аударып отырған», — деп түсіндірді қордағылар журналистерге.
Махинацияларды қалай анықтады?
- МӘСҚ әлеуметтік төлем тағайындамас бұрын бала туған анаға қатысты тексеріс жүргізетіні белгілі.
- Оның барысында қор түрлі меморгандарға, жұмыс беруші ұйымдарға, төлем алушының өзіне және басқаларына ақпарат сұратып, хабар жібереді.
- Қор жұмыс істегені дәлелденбеген аналардың үстінен қазіргі кезде 175 қылмыстық істің қозғалуына қол жеткізді.
- Олардың ішінен тек 47-сі ғана өз айыбын мойындап, жалпы сомасы 52 миллион теңгені ерікті қайтарған.
- Әрқайсысына шаққанда орта есеппен 1,1 миллионнан келеді.
Сарапшылардың сөзінше мұндай алаяқтықты болдырмаудың жолы бар еді. Депутаттардың Ресейдегі сияқты «аналық капитал» енгізу туралы ұсынгысы үкімет тарапынан қарсылыққа тап болды.
Естеріңізде болса Ресейде:
- бірінші баласын туған аналарға – 690 000 рубль,
- екінші баласын дүниеге әкелген анаға – 912 000 рубль (шамамен 6,3 миллион теңге) аналық капитал беріледі.
- Жыл сайын оның көлемі инфляцияға сай индексацияланады: 2025 жылғы 1 ақпанда 9,5% өсті.
Қазақстанда тек жұмыс істейтін аналарға ғана «Жүктілікке және босануға байланысты кірісінен айырылу жағдайы бойынша әлеуметтік төлем» беріледі. Оның көлемі әйелдің әлеуметтік жарна төленген соңғы 12 айдағы орташа табысының мөлшеріне және еңбекке жарамсыздық күнінің саны коэффициентіне тәуелді.
2024 жылы жоғары лауазымда болған немесе бизнес жүргізген аналар ең көп дегенде 5 миллион теңгедей төлем алған. Жалпы, аналардың басым көпшілігінің қолына бірер жүз мың теңгедей ғана тиетіні белгілі.
Учёт.kz түсіндіруінше, бала тууына байланысты барлық аналарға берілетін бір жолғы мемлекеттік жәрдемақы келесі соманы ғана құрайды:
- 1-ден 3-ші балаға – 38 АЕК (2025 жылы – 149 416 теңге);
- 4-ші және одан көп балаға – 63 АЕК (2025 жылы – 247 716 теңге).
Жұмыс істемейтін әйелдерге немесе ерлерге сәби 1,5 жасқа жеткенше берілетін бала күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақы көлемі:
- Бірінші бала үшін – 5,76 АЕК (2025 жылы – 22 648 теңге);
- Екінші бала үшін – 6,81 АЕК (26 776 теңге);
- Үшінші бала үшін – 7,85 АЕК (30 866 теңге);
- Төртінші бала үшін – 8,90 АЕК (34 995 теңгені) құрайды.
