Бір Құдайға емес, бір Мұнайға сиынып, көш түзейтін кезден әлі қоштаса алмай жүрміз.
Тіпті екінші сценарийде - консервативтік сценарийде де дағдарыстан дамудың көзін іздейтін нақтылық жоқ.
Біріншісі, оптимистік сценарий: бұл бойынша мұнай бағасы 75 доллар болуы керек. Осыған қарай экономиканы дамытудың жоспары құрылады.
- Екіншісі, консервативтік сценарий: мұнда мұнай бағасы 60 доллар үшін дағдарыс жоспары құрылады.
- Үшіншісі, пессимистік сценарий: мұнда мұнай бағасы 55 доллар болып есептеледі. Соған қарай жоспар құрылады. Бұл қандай жоспар екенін вице-премьер шығындар қысқаратынынан өзге ештене айта алмай отыр.
Оның сөзінше, бірінші кезекте министрлікке тиесілі ұйымдар саны қысқарады.
- Қызметкерлер санын көбейтуге мораторий жарияланады.
- Жаңа ғимараттар мен құрылыстарды және осыған ұқсас шешімдер қабылданады
Сарапшылар 2023 жылы наурызда мұнай бағасы 85 доллардан 75 долларға дейін құлағанда кездегі жоспар мен қазіргі жоспарды бір-бірімен салыстырып қарап жатыр.
Үкімет сол кезде Brent маркалы мұнайдың бағасы 110 долларды, пессимистік сценарий кезінде 50 долларды құрайды деген болжамға жоспар құрған. Шығындарды қысқарту, мемлекеттік бағдарламаларды біріктіру, жобаларға кететін қаражаттарды үнемдеу жайы сол кезде де айтылған. Бірақ қазір сол жоспардың нәтижесі не болды деп артына бір Үкімет те артына бір қайырылған жоқ.
Вице-премьер Жұманғариннің үш сценарийінен бөлек биыл бюджетке 10 мәрте түзету енгізді.
Сапарбай Жобаевтың пікіріне сүйенсек, түзетулер мұнымен бітпейді, Алда жалғаса береді.
- Үкімет бюджетті жоспарлағанда 2025-2027 жылдары мұнай бағасы 75 доллар болады деп есептеді.
- Доллар курсы 470 теңге, инфляция 5,5-7,5 деңгейінде болады деген.
Жағдай өзгеріп кетті.
«Мұнай 40-50 долларға дейін төмендеуі мүмкін. Бізге бір мезгілде бюджеттің бірнеше нұсқасын қарастыру керек» дейді С. Жобаев.
Экономистің пайымдауынша, бізге жаңа жоспар жасап қана қоймай, жаңа бетбұрыстар жасауға кіріскен жөн.
Үкімет мұнай елесінен арылып, ояну керек
Сарапшының айтуынша, үкімет бұл дағдарысты дамуға мүмкіндік деп қабылдау керек.
- Мұнай сорттарын өңдей алатын төртінші мұнай өңдеу зауытын салу.
- Екіншіден, жоғары қосылған құны бар өнімдерге басымдық беру арқылы шағын тоннажды мұнай-химия өндірісін жолға қою.
- Үшіншіден, құрылыс материалдары, машина жасау компоненттерін шығару мақсатында терең газ-химия өндірісін салу маңызды болмақ.
«Бұл тұрғыда біз «қалай аман қаламыз» деген сценариймен шектелмей, жедел түрде «қалай пайда көреміз» деген сценарийге көшуге міміз керек».
Мұнайдың динамикасы өзгерсе абдырап, дағдарып қалатынымыз қалыпты жағдайға айналды. Дамыған нарықтарда мұнай бағасы биржалардағы көрсеткіш қана. Бізде бір Құдайға емес, бір Мұнайға сиынып, көш түзейтін кезден әлі қоштаса алмай жүрміз. Мұндайда сарапшылардың индустрияландыруға жұмсалған триллиондардың жоғын кімнен сұраймыз деген сауалын тағы да қайталауға тура келіп тұр.
