Қазақстанда Ұлттық қордан бөлінген қаражаттың жұмсалуына мониторинг жүргізу жөніндегі комиссия жұмысын қайта бастады. Жоғары аудиторлық палатаның баспасөз қызметінің хабарлауынша, комиссия 2014 жылы құрылған кезден бастап ҚР Ұлттық банкінің қамқорлығымен жұмыс істеп келеді, ал 2020 жылдан бастап оның жұмыс органы Жоғары аудиорлық палата болды.
Палата хабарлағандай, комиссияның қызметі жаңартылған форматта және жаңа құраммен жаңартылады. Өткен аптада а Жоғары аудиторлық палатада комиссияның бетпе-бет отырысы өтті, онда комиссия басшысы Әлихан Смайылов Ұлттық қор қаражатын жұмсаудың заңдылығы мен тиімділігіне мониторинг жүргізу тәсілдері өзектендірілетінін атап өтті.
«Бізге комиссия жұмысын қайта бастау қажет. Ведомствоаралық құзыреттерді сапалы шоғырландыру және Ұлттық қор қаражатының тиімді және мақсатты пайдаланылуын бақылау үшін жауапкершілік аймақтарын нақты айқындау керек», — деді Әлихан Смайылов
Мемлекет басшысы .7 ақпанда бизнес элитасымен кездескен кезде Ұлттық қор — біздің экономикамыздың бір бөлігі екенін айтып, Ұлттық қордағы қаржы жұмсала беруі тиіс пе деген күмәнді сейілтті.
- «Кейбір шолушылар, қоғам қайраткерлері үкіметтің Ұлттық қордан тым жиі және көп қарыз алып отырғанын айтады. Бұл қалыптасқан жағдайға байланысты болып отыр. Бірақ мен қоңырауларды соғуға қандай да бір дағдарыстық жағдай орын алды деп отырған жоқпын. Ал біз қорды не үшін құрдық? Қор қаражаты мемлекеттік маңызы бар міндеттермен бекітілмеген мақсаттарға пайдаланылмауы тиіс. Сондықтан қайталап айтамын: банктер экономиканы дамытуға белсенді түрде қаражат салуы тиіс» — деп хабарлады Тоқаев.
Комиссия басшысы Әлихан Смайылов Ұлттық қор қаражатын жұмсаудың заңдылығы мен тиімділігіне мониторинг жүргізу тәсілдері өзектендірілетінін түсіндірді. «Бізге комиссия жұмысын қайта бастау қажет. Ведомствоаралық құзыреттерді сапалы шоғырландыру және Ұлттық қор қаражатының тиімді және мақсатты пайдаланылуын бақылау үшін жауапкершілік аймақтарын нақты айқындау», деді Әлихан Смайылов 21 ақпанда өткен отырыста.
Ол қазіргі уақытта қор қаражатын ұтымды пайдалануға қоғамның назары артып келе жатқанын қосты. Бұл «Ұлттық қор — балаларға» президенттік бағдарламасының іске қосылуымен байланысты.
Комиссияның міндеттері:
- Ұлттық қордан бөлінген қаражатты экономиканы жеңілдікті шарттармен қолдауға тексеру;
- Ұлттық қор қаражатын неғұрлым басым бағыттарға қайта бөлу немесе оларды қайтару жөнінде ұсыныстар қалыптастыру.
Ұлттық экономика министрлігі қаржыландыруға Ұлттық қор қаражатын пайдалану жоспары барын жыл басында жариялады.
Құжат «Ашық НҚА» порталында 28 қаңтарда жарияланды, оны жария талқылау 11 ақпанға дейін жалғасты. Құжат биыл ұсынылған жобаларға ғана қатысты.
Түсіндірме жазбада министр Серік Жұманғарин ҰЭМ не үшін заң қабылдауды сұрағанын түсіндіреді. Бұл Ұлттық қор есебінен іске асыру ұсынылып отырған жобаларға сараптама жүргізу үшін қажет. Әңгіме республикалық ауқымдағы жобалар туралы болып отыр, оларды қаржыландыру үшін Ұлттық әл-ауқат қорының облигациялары сатып алынады. Бұдан басқа, жоба мұндай жағдайларда қаржыландырудың баламалы нұсқаларын зерделеуді көздейді — бұл Ұлттық қорға жүктемені азайтуы тиіс.Заң жобасының Ұлттық қордан қаржыландырудың ең көп үлесін белгілеуі маңызды — 50% -дан аспайды..
Сараптама Ұлттық қордан төлеуді ұсынатын жобалардың маңыздылығын, олардың инвестициялық тартымдылығын, сондай-ақ осындай қаржыландыруды алатын компаниялардың кредиттік қабілеттілігін бағалауға көмектесуі тиіс
«Жағымсыз ақпаратқа», яғни компанияның ақшаны жылыстатуға қатысы бар ма, банкротқа ұшырайды ма және санкциялық тізімде жоқ па деген мәселеге ерекше назар аударылады.. Жобаларды бағалау екі кезеңде жүргізіледі: алдымен стратегиялық, содан кейін кешенді. Бірінші кезеңде әрбір жоба қабылданбауы немесе пысықтауға жіберілуі мүмкін (екі реттен артық емес). Мұнымен ҰЭМ айналысатын болады… Заң жобасы сондай-ақ Ұлттық қордан қаржыландыруға үміткерлерге ұсынылуы тиіс құжаттарға қойылатын талаптарды белгілейді. Олардың арасында, мысалы, бенефициарлар туралы ақпарат беру бар. Өткен жылдың қыркүйек айында ҰЭМ-нің сол кездегі басшысы Нұрлан Байбазаров Ұлттық қордан қаражат бөлінуін мұқият бақылауға алуға уәде берген болатын. Ол қазақстандық мұнай қоржынынан түсетін ақшаны дағдарысты маңызды нысандар мен жалпы елдік маңызы бар жобаларды қаржыландыруға ғана жұмсайтынына сендірді.
Енді Үкімет Жоғары аудиторлық палатаның көмегіне жүгінгелі отыр. Осыған дейін Ұлттық қорға тәуелді болып қалдық деген пікірлер сарапшылар тарапынан жиі айтылаты. Halyk Bank басқармасының төрайымы Үміт Шаяхметова Ұлттық қордың рөлі экономиканы несиелеу емес — бұл банктердің рөлі екенін ашық айтқан. «Біз үкімет пен Ұлттық банк арасындағы бірлескен жұмыс болмаса, кредиттік портфельдің сапасын арттырып, жақсарта алмаймыз. Мемлекеттік қаржыландыру үлесін төмендету қажет «, — деп есептейді Үміт Шаяхметова.
Сарапшы қаржыгер Мұрат Темірханов дұрыс құрылған контрциклдік бюджет саясаты ұлттық валюта бағамының мұнай бағасына терең тәуелділігін төмендетіп, оның тұрақтылығын күшейтетінін айтады. «Алайда, бүгінгі таңда бюджет саясатының проциклдығынан басқа, негізгі проблемалардың бірі — Ұлттық қордан валютаны ай сайын сатудың әркелкілігі, бұл теңгенің айырбас бағамының құбылмалылығын күшейтеді және нарық пен халықтың ұлттық валютаға деген сеніміне теріс әсер етеді. Сондай-ақ БЖЗҚ-да валютаны ай сайын сатып алудың әркелкілігі туралы сұрақтар туындатады, бұл зейнетақы қорының салымшылары үшін әртүрлі салдарларға әкелуі мүмкін» дейді М. Темірханов.
